İnternet Sitesi Kurmak

Konu: İnternet Sitesi Kurmak Ptsi Nis. 12, 2010 7:10 pm

Internet'e Çıkmak
İşin asıl zevkli tarafı olan Web sitesi oluşturmaya ve bunu Internet'e açmaya geçmeden önce Web'de "ne yapacağınız" sorusuna cevap aramak zorundayız. Bu soru şu anda belki çok anlamsız görülebilir. Ama Web'te neler yapılabileceğini sıraladıktan sonra, bu soruya gerçekten bilinçi bir şekilde cevap aramamız gerektiğini göreceksiniz.
Internet bir teknoloji yumağıdır. Bu teknoloji, TCP/IP protokolüne dayanan bir dosya aktarma sisteminde, HTTP protokolüne uygun bilgisayar dosyalarının bir ağ ortamında bir merkezden o merkeze bağlı bilgisayarlara aktarılmasını sağlar. Bu teknolojiyi, bugün Internet dediğimiz ortamda (ağlar-arası ağ) yapabileceğiniz gibi, bir şirketin Yerel Ağ ortamında da yapabilirsiniz. Buna intranet (ağ-içi ağ) denilir.
Internet'teki Web alanlarından belirli görüş ve düşüncenin propagandası, bir örgüt, kurum veya şirketin halkla ilişkiler hizmetleri için yararlanabileceğiniz gibi, Web sayfanızı bir başka yayının tamamlayıcısı olarak da düşünebilirsiniz. Günümüzde Internet, ticaret aracı haline gelmeye başlamış bulunuyor. Özellikle HTTP'nin daha açık iletişime dayanan bazı bölümlerinin şifreli hale getirilmesi ile ortaya çıkan yeni sürümü, SHTML (Güvenli HTML) kredi kartına dayanan alışveriş işlemlerini kolaylaştırmış bulunuyor. Bunun sonucu, bugün bir çok firma Web alanını, bir dükkanın vitrini ve yazarkasası gibi tasarlıyor ve kullanıyor. Bir çok toptancı ve perakendeci Web alanını normal işinin bir uzantısı gibi kullanırken, bir çok kişi sadece Web'de mevcut ve alışverişin sadece Web kanalıyla yapılabildiği "sanal mağazalar" açıyor.
Özetle, yapacağınız Web sayfalarını bir Site bütünlüğü içinde Internet'e açmak veya tabir yerinde ise "Web'e çıkmak" için önünüzde beş yol var. Şimdi bunları sırasıyla inceleyelim:
1. Kendi Web Server'ınızı Oluşturmak:
Web sitesi kurmakta en pahalı, buna karşılık gelecek için en verimli yol, kendi bilgisayarlarınızda, kendi ağınızda, kendi Web Server'ınızla kendi sitenize sahip olmaktır. Bir kere kendi URL adresiniz olacak. Sayfalarınızın güvenliğinden siz sorumlu olacaksınız. Ve, biraz sonra değineceğiz, bu Server, size başkaları için Web alanı sunarak para kazanma imkanı da sağlayacaktır.
Ama Web Server kurmak deyince bir çok kişinin adeta yerine çakılıp kalıyor. Çünkü son derece yanlış, ama o derece de yaygın bir şekilde Web Server deyince, bu işten biraz anlayanların aklına hemen UNIX işletme sistemi geliyor; bu kurması ve işletmesi son derece zor sistemin sadece ve sadece "büyük" bilgisayarlar gerektirdiği düşünülüyor. Dolayısıyla kendi Web Server'ını kurmaya hevesli bir çok kişinin hevesi, tabir yerinde ise, kursağında kalıyor. Sizin de böyle bir korkunuz varsa, hemen belirtelim: Piyasada satılan, hatta büyük bir ihtimalle şu anda sizin evinizde de bulunan herhangi bir PC ile Web Server sahibi olabilir ve bu serverda oluşturacağınız siteyi bütün dünyaya açabilirsiniz.
"Herhangi bir PC" sözünü biraz açmak şart: Bu bilgisayarın ziyaretçilerinizi canından bezdirmeden hizmet verebilmesi için en az Intel 66 MHz 486 veya dengi CPU'ya, en az 32 MB belleğe ve 1 GB sabit diske sahip olması gerekir. Sayfalarınıza günde 15'den fazla ziyaretçi gelmesini bekliyorsanız, CPU'nun en az 90 MHz Pentium, belleğin 64 MB'dan fazla, sabit disk alanının da en az 2 GB olması iyi olur. Tabiî, sabit disk alanının büyüklüğünü, içeriğiniz belirleyecektir.
Ama gördüğünüz gibi, "Artık iyice eskidi," dediğiniz 66 MHz 486 CPU'su bulunan bilgisayarla bile Web sitesi kurulabilir ve işletilebilir. Önemli olan "İnternet için UNIX sistemi gerekir!" şeklindeki yanlış kanıyı bir kenara bırakın.
Muhtemelen aşina olduğunuz Microsoft Windows işletme sisteminin NT türü ile, Windows ortamında yine Microsoft'un Internet Information Server yazılımını kullanarak, en geç bir hafta içinde Web sahibi olabilirsiniz. Bir hafta diyoruz; çünkü bağlantı için başka kurum ve firmaların harekete geçmesini beklemek zorundasınız. İş sadece size kalsa, Web siteniz yarın hazır!
NT'nin herhangi bir UNIX sürümünden daha iyi Internet platformu olduğuna inanıyoruz. Herşeyden önce, NT, karşınıza Windows 95 ve 98'den aşina olduğunuz bir çehre ile çıkıyor. UNIX, DOS gibi, komut satırından işletilen bir sistemdir. NT'nin bir bilgisayara kurulması, Windos 3.1, 95 veya 98'in kurulmasından daha zor değil. Bir Web alanının NT platformunda yönetimi, herhangi bir Windows kelime-işlem veya muhasebe programını öğrenmekten daha fazla bilgi gerektirmiyor. Ayrıca, günün birinde sisteminizi gerçekten büyütmek isterseniz, UNIX gibi yeni donanım, yeni yazılım gerektirmeyecektir; çünkü NT istediğiniz kadar bilgisayara yayılabilen bir sistemdir.
Ve en önemlisi, bugün UNIX dediğiniz zaman karşınızda ciddî bir muhatap bile bulmanız şans işi iken (çünkü UNIX Internet'ten ücretsiz edinilebilecek bir işletim sistemidir!) NT, size Microsoft'un bütün desteğini sağlayacaktır. NT, 16 MB belleği olan bir bilgisayarda da, 1 GB belleği olan bir bilgisayarda da, aynı etkinlikte çalışacaktır. Ayrıca NT, birden fazla CPU bulunan sistemlerde, kendiliğinden iş yükünü çipler arasında paylaştırarak, daha hızlı çalışabilir. NT, diğer bütün sistemlerin aksine, 32 Terabyte (1 Terabyte, bin Gigabyte demlektir) disk alanını tanıyabilir. Bunlara ek olarak NT, donanımdan bağımsız bir işletme sistemidir; yani her türlü PC sisteminde çalışabilir. Buna karşılık belirli UNIX türleri belirli imalatçıların bilgisayar sistemlerinde çalışabilirler.
Bütün bunlar NT sisteminin üstünlüğü için ikna edici değilse, NT Server sistemi, paketten her türlü iletişim protokolü ve Internet'in kullandığı WWW, FTP, Gopher, DNS gibi (UNIX sisteminde ancak parayla edinilebilecek) bağlantı programları ile birlikte çıkacaktır.
Kendi bilgisayarınızda kendi bağlantınızla, kendi Web Server'ınızla Wb sitesi sahibi olmaya karar verirseniz, önünüzde başka imkanlar da açıldığını hatırlamalısınız: Siz de Web evsahipliği yapabilirsiniz! Yapacağınız yatırımı ticarete dönüştürebilir, başkalarına Web servisi verebilirsiniz. Sonuç itibariyle bilgisayarı, Web Server programı, Internet bağlantısı ile, şu anda milyonlarca kişinin Web sayfasına ev sahipliği yapan bir firma kadar yatırım yapmış olacaksınız. Neden bu imkandan sadece kendi sayfanıza ev sahipliği yapmak için yararlanmakla yetinmek zorundasınız? Sizin bir Internet Sitesine sahip olmanızı gerektiren sebepler, hemen hemen aynen, başka bir çok kişinin de Web sayfasına sahip olmasını gerektiriyor. Fakat bir çok kişi, bunu ya zor, ya da pahalı sayarak, böyle bir çabadan kaçınıyor. Oysa siz, yapacağınız yatırımla ve bu arada edineceğiniz deneyimle, bir çok kişiye Web alanı kurması için gerekli cesareti ve teşviki sağlayabilirsiniz. Bilgisayar dergileri, gazete ve diğer dergilerin ilgili sayfaları Web Sayfası Evsahipliği Servislerinin ilanlarıyla dolu. Bu kişilerin hemen hemen hepsi, sizin gibi Web Sitesi Evsahipliği işine bir bilgisayar ve bir modemle başlamış kişiler.
Yapacağınız yatırımla Internet'le ilgili iki ayrı hizmet verebilirsiniz: Internet Sitesi Evsahipliği ve Internet Servis Sunuculuğu.
Internet Sitesi Evsahipliği: Uygulamada, isteyene kendi bilgisayarınızdan sabit disk alanı kiralamaktan ibaret olan Web Evsahipliği, adından da anlaşılacağı üzere, başkalarının Web alanlarını kendi sabit diskinizde yer vermektir. Bir çok kişi, Web sitesi oluşturmayı bir kenara bırakın, kendi bilgisayarında, kendi kullanımı için dahi HTML sayfası yapamaz. Oysa gazeteye veya dergiye vereceğiniz bir ilanla, isteyene, Web sayfalarına ev sahipliği yapabileceğinizi bildireceksiniz. Bu işten biraz anlayanlar, kendi yaptıkları sayfaları onlara vereceğiniz parolayı kullanarak, sabit diskinizde kendilerine açtığınız dizine koyacaklardır. Hiç anlamayanlar ise, muhtemelen kağıt üzerinde nasıl bir sayfa ve nasıl bir tasarım istediklerini size anlatacaklar, içerik unsarlarını yine ya kağıt üzerinde, ya da floppy disketlerde size verecekler ve siz de bu malzeme ile onların HTML sayfalarını tasarlayacak, onlara ayırdığınız Web alanına koyacaksınız. Başkalarının teknik sorunlarıyla uğraşmak ve gece-gündüz bilgisayarınızı en mükemmel şekilde çalışır vaziyette tutmaktan sorumlu olmak istemiyorsanız, Web sitesi oluştururken HTML alanında edineceğiniz tecrübe ile başkalarına Web sayfaları tasarımı yapabilirsiniz. Bir çok Web Sitesi Evsahibi firma, ev sahipliğinden çok içerik geliştirme ve sayfa tasarımından para kazandığını bildiriyor.
Internet Servis Sunuculuğu (ISS): Büyük bir ihtimalle şu anda sizin de bir ISS'niz var. Bu kişi veya kurumla yaptığınız bir anlaşma ile, bilgisayarınızın browser programına onların verdiği bir telefon numarasını arattırarak, Internet bağlantısı sağlıyorsunuz. Elektronik posta adresi olarak da bu kişi veya kurumun bilgisayarındaki Web adresini gösteriyorsunuz. Internet'te kendi alanınızı oluşturduğunuz zaman, bu kişi veya kurumun şu anda size verdiği hizmeti verebilecek bir sisteminiz olacak demektir. Tabii Web sahipliği ile ISS arasındaki fark, ikincisinin daha fazla donanım ve yazılıma sahip olması zorunluğudur. Web sayfalaranızı 24 saat hizmete açık tutmak isteniz bile bir telefon bağlantısı (daha hızlı bağlantı istiyorsanız, daha farklı bir bağlantı) işinize yetecektir. Fakat ISS işinde öyle değil: Her an birden fazla müşterinin sizin bilgisayarınıza girip, oradan Internet'e çıkabilmesi için sizin çok sayıda modeme ve çok sayıda telefon hattına ihtiyacınız var demektir. Ayrıca bir Web Evsahipliği firmasının sahip olması gereken türden Internet bağlantınız olması gerekecek. Web sitesi işletmecisi olarak, alanınızı ziyaret edecek kişilere istediğiniz sür'atte hizmet sağlamakta serbestsiniz. Ama ISS olarak müşterilerinize en hızlı bağlantıyı vermekle yükümlüsünüz; yoksa müşterilerinizi daha hızlı hizmet veren ISS'lere kaptırırsınız. ISS olarak yapacağınız yatırım ne kadar yüksek olursa, muhtemel geliriniz de o kadar yüksek olacaktır.
Bilgisayarı sağladıktan ve önce NT işletim sistemini sonra Microsoft Web Server programını kurduktan sonra, bu sistemi dışarıya, Internet'e bağlamanız gerekir. Bir Server'ı Internet'e bağlamakla, bir başkasının evsahipliği yaptığı Web sitesindeki sayfaları güncelleştirmek için gerekli bağlantı arasında çok fark vardır. Bir Web Server, üzerinde bulunduğu bilgisayar kadar, modem ve kendisini Internet'e bağlayan telefon hattından oluşur. Hatta "Internet telefon hattının kendisidir!" dersek, durumu fazla abartmış olmayız. Sonuç itibariyle iyi bir bilgisayar ve oluşturacağınız Web server ne kadar mükemmel olursa olsun, bir telle dış dünyaya bağlı değilse, Web siteniz fiilen yok demektir.
Dış dünya ile bağlantınız için seçebileceğiniz çeşitli imkanlar var. Seçimi sahip olmak istediğiniz bağlantı hızı belirleyecektir.
Hat genişliği veya İngilizce ifadesiyle bandwidth, belirli bir zaman diliminde (standart ölçüyle bir saniyede) bilgisayarınızdan ne kadar veri çıkacağı ve ne kadar veri gireceğini gösterir. En yaygın ölçü, bilgisayar işlemlerinde kullanılan en küçük veri birimi olan bit'tir. Bit, yani iki karakterden (sıfır ve bir rakamlarından) oluşan ve bilgisayar dilinin kelimelerinin en küçük hecesidir. Bilgisayar iletişiminin ölçüsü olan bps (saniyede … bit), çoğunlukla bin bit (kilobit, Kbps) veya bin Kilobit (Megabit, Mbps) olarak ifade edilir.
Web alanınızın bağlantı hızını (hattın genişliğini) belirlerken, dikkate alacağınız önemli bir unsur maliyet olacaktır. Hattınız ne kadar geniş olsun veya iletişiminizin ne kadar hızlı olsun istiyorsanız, hat ve modem masrafı o kadar artacaktır.
Hat genişliği ile sistemin merkezi olan bilgisayarın işlemci (CPU) hızı, belleği (RAM) ve sabit disklerinin toplamını belirlerken Web alanınızın kapasitesini gözönünde tutmalısınız. Önce kapasite planlamadan söz edelim, sonra buna göre donanım özelliklerini ele alalım.
KAPASİTE PLANLAMASI
Bir Web alanının üzerinde durduğu bilgisayarın ve dış dünya ile bağlantısının alt sınırını Web alanının içeriği belirlemelidir. Üst sınırı ise, Web alanı sahibinin bu iş için ayırabileceği paranın miktarı belirleyecektir.
İçeriğini belirlerken, gerçekleştiremeyeceğiniz hedefler koyarak, kendi kendinizi başktan başarısızlığa mahkum etmemelisiniz. Siteniz, metne mi ağırlık verecek, grafiğe mi? Fotoğraflarınızı kamuoyuna göstermek ve gazete-dergi yayıncılarının ilgisini çekerek, pazarlamak için bir alan yapıyorsanız, her bir fotoğrafın, on sayfa yazı kadar yer tutacağını hesaba katmalısınız.
Web sitenizin kapasitesine ilişkin tahmin hesapları yaparken, mutlaka ama mutlaka gerçekçi bir cevap bulmanız gereken soru kaç ziyaretçi beklediğinizdir. Bir fotoğrafçının kişisel Web alanı günde 10 kişi tarafından ziyardet edilirse, bu iyi bir oran sayılabilir. Buna karşılık bir gazete, dergi, radyo veya televizyon istasyonunun halka ilişkiler, promosyon ve haberlerinin daha güncel sunma çabasıyla kurduğu Web sitesine günde 3 bin ziyaretçi gelirse, bu çok düşük bir rakam sayılabilir. Bu soruyu cevaplarken, aynı anda kaç ziyaretçi beklediğinizi de belirlemeye çalışmalısınız. Yüksek bir toplam ziyaretçi rakamının sisteminize yükü başka olacaktır, aynı anda sitenize gelecek ziyaretçi sayısının yüksekliğinin etkisi başka olacaktır. Web alanlarını sınıflandıranlar, genellikle üç gruba ayırırlar: Düşük trafik alanları, aynı anda 5 veya daha az ziyaretçinin uğradığı sitelerdir. Bu rakam 20'e çıkarsa, site orta trafik tlanı sayılır. Anda gelen gelen ziyaretçi sayısı 20'yi aşınca, bu siteyi yüksek trafik alanı saymak gerekir.
Ziyaretçiler Web sitenizde ne gibi işler yapacaklar? Alanınıza, on-line, yani ziyaretçi size bağlı iken, oynanabilecek oyunlar koyacak mısınız? Bu çok, ama pek çok bellek gerektirir. Ziyaretçileriniz Web sitenizde bir form dolduracaklar mı? Bu, Web Server programınıza program çalıştırma yeteneği kazandırmanızı gerektirecektir. Sayfalarınızda ziyaretçinin bilgisayarındaki browser programın türüne göre ve sitenizde iken yaptığı bazı tercihlere göre değişen, yani dinamik bir içerik mi sunacaksınız? Web Server programınızın bayağı ileri düzeyde olması gerekir. İleri düzeyde Windows programlarının ise daima daha fazla bellek ve sabit disk alanı istediğini hep biliyoruz.
Kapasite planlamasında üçüncü grup ögeler ise gelecekle ilgili tahminleriniz olacaktır. Web alanınızın gerçek genişlemesini, duyulmasını ve ziyaretçi sayısının artmasını istiyor ve bekliyor musunuz? Ticarete yönelik bir site oluşturan kişinin en büyük arzusu, adının duyulmasıdır. Hergün daha çok kişinin alanınıza gelmesi, başlıca amacınız olduğuna göre, sisteminizin genişlemeye müsait olması şart. Fakat fotoğrafçı arkadaşımızın örneğine dönersek, onun böyle bir amacı olmadığını kolayca görebiliriz. Dünyadaki bütün fotoğraf alıcısı yayın editörleri sözleşip aynı anda dostumuzun web sitesini ziyarete gelmeyeceklerine göre, bu alanın düşük trafik alanı olarak kalacağını varsayması yerinde olur.
BİLGİSAYAR
Kapasite planını yaptığınız zaman karşınıza çıkan tablo, genel hatlarıyla üç gruptan birisine girebilir:
1. Düşük trafik, az ziyaretçi ve ziyaretçilerin Server'da ek program kullanmayacakları alanlar
2. Orta trafik, orta ziyaretçi ve ziyaretçilerin bir ya da iki form doldurmaktan başka bir şey yapmayacakları alanlar.
3. Yüksek trafik, çok ziyaretçi ve ziyaretçilerin aynı anda bir çok program çalıştıracakları alanlar.
Şu anda planladığınız siteyi bu alanlardan hangisine koyarsanız koyun, daima biraz büyümeye müsait tercihler yapmanız gerekir. Ayrıca, ziyaretçi bakımından sınırlı bir Web sitesi, içerik bakımından orta büyüklükte bir alandan daha çok sabit disk gerektirebilir. Örneğin bizim fotoğrafçı dostumuz, çok az ziyaretçi beklediği ve ziyaretçilerine sadece bir sipariş formu doldurtacağı halde, eğer bütün fotoğraf arşivini ziyaretçilerine açmayı planlıyorsa, çok ama çok geniş sabit disk alanına ihtiyacı olacak demektir. Buna karşılık bilgisayar oyunları satan bir firmanın Internet sayfasında, fotoğrafçıya oranla daha az yer kaplayan malzeme bulunacak, buna karşılık ziyaretçilerinin oyunları sınamasını istiyorsa, sistemine çok bellek koymak zorunda olacaktır.
Bu nedenle, donanım tavsiyelerimizi, sadece fikir edinmek için gözönünde tutmanız gerekir.
Servisler Düşük trafik Orta trafik Yüksek trafik
WWW 166MHz/32MB/1GB 200MHz/32MB/1GB 233MHz/48MB/2GB
FTP 166MHz/32MB/1GB 166MHz/32MB/1GB 166MHz/48MB/2GB
E-Posta 133MHz/48MB/1GB 133MHz/48MB/1GB 166MHz/64MB/2GB
4 Servis 133MHz/48MB/2GB 166MHz/64MB/2GB 300+MHz/124MB/3GB
Bu listenin sadece yolgösterici olduğunu, donanım fiyatlarının nerede ise her gün düştüğünü gözönüne alırsak, donanım seçerken mümkün olduğu kadar imkanınınızı daha büyük, daha geniş ve daha hızlı donanım yönünde zorlamanız kolaylaşıyor. Bu listeye göre, ziyaretçilerine dosya aktarma imkanı tanımayacak (FTP server kurmayacak), elektronik posta imkanı vermeyecek ve sadece Web hizmetiyle yetinecek bir alanın 166 MHz işlemci ile bu işi idare etmesi mümkündür. Aynı işi 66 MHz hızında bir Intel 486 CPU bilgisayar ile de yapmak mümkün. Ama bu iş için yeni bir donanım almaya kalkıyorsanız, kesinlikle paranızın elverdiği en gelişmiş donanımı almalısınız.
Yine bu liste size, herbiri 400 MHz hızında iki CPU'su olan, belleği 124 MB'ın üzerinde, 10 Gigabyte sabit diski olan bir bilgisayara ihtiyacınız olmadığnını da gösteriyor. Bu tür sür'at ile işlem ve kayıt ortamı edinmek için harcayacağınız yatırım parasını, aslında modem hızını ve hat genişliğini arttırmaya harcamakla daha kârlı çıkabilirsiniz. Sabit diski ya da belleği yetmeyen bir bilgisayara bunların hepsi her zaman eklenebilir. Ama belirli bir hızda kablo için anlaşma yaptığınız zaman kablonun hızını anlaşma süresince arttırmak o kadar kolay olmayabilir. (Kiralık hat veren firmalar, anlaşmaya erken fesih halinde tazminat hükmü koymuş olabilirler; ama çoğu kapasite artırımı maksadıyla anlaşmayı yenilemeyi kabul ederler.)
Donanım bahsinde genel ilkeler arasında mutlaka sayılması gereken bir husus, sabit disklerinizin mutlaka yedeklenmesi gereğidir. Bir Web Server'ın çökmesi ve bu sırada bir çok veri ve program dosyasının kullanılamaz hale gelmesi, Web'in yeniden kurulması zorunluğunun ortaya çıkması, artık sadece bir zorluk olmaktan çıktı. Böyle bir durum, firmanın iş kaybına da neden olabilir. Web Server programının çalıştığı ve Internet kablonuzun bağlı olduğu bilgisayarın çökmesi, sipariş alma ve verme imkanının kaybına, bilgi ulaşımında aksamaya, ve dolayısıyla para kaybına neden olacaktır. Buna ek olarak Web Server'ın onarılması ve yeniden kurulması için ayıracağınız zaman ve belki de ücret ödeyerek edinmek zorunda kalacağınız servisi de hesaba katmalısınız. Başlangıçta iyi bir yedekleme sistemine yapılacak yatırım, ilerde sizi bu tür masraflardan ve gelir kayıplarından kurtaracaktır. Günümüzde bilgisayar sistemlerinin çökmesinde birinci sebep, sabit disk arızasıdır. Hemen hiç bir parçası hareketli olmayan bilgisayarın içindeki tek hareketli bölüm olan sabit diskler, bunun sonucu olarak, kimi zaman sistemin tümüne ayak uyduramazlar. Bilgisayar sistemlerinin çökmesinde ikinci en büyük sebep, yazılımlardaki hatalardır.
Internet işinizin bir parçası olacaksa, sisteminizin hata toleransını yükseltmek zorundasınız. "Hata toleransı" bir sistemin hayatî birimlerinin yedeklenmesi ile yükseltilebilir. Web sisteminin durduğu bilgisayardaki bütün yazılım sistemi ve ayarlar ile verilerin Disk Yansıtma Sistemi (Disk mirroring) ile yedeklenmesi gerekir. Bu yöntem, muhtemelen şu anda sabit diskinizi yedeklemekte kullandığınız teybe veya Zip disklere kopya almaktan farklı bir yöntemtir. Sistemin esası, bilgisayarın içinde en az iki sabit bulunması ve bu disklerin birbirinin aynı olmasını sağlamaktan ibarettir. Bu amaçla geliştirilmiş programlar, bir sabit diskteki girdi/çıktı hareketini aynen diğer diske yansıtırlar. Bir anlamda, bilgisayarınızda her an birbirinin aynı iki sabit disk olur, fakat CPU bunlardan sadece birini gerçek kayıt ortamı olarak kabul eder. Sistem, sabit disk arızası nedeniyle çöktüğü anda, çoğu zaman sistem operatörünün müdahalesine bile lüzum kalmadan, Disk Yansıtma programı devreye girerek, yedek sabit diski ana sabit disk yapacak ve o anda Web alanınızda bulunan ziyaretçilerin bile ruhu duymadan, sistem hiçbirşey olmamış gibi, hizmete devam edecektir. Disk Yansıtma, Microsoft Windows NT Server işletme programının aslî parçalarından biridir; ayrıca para vererek yeni bir yazılım almaya bile gerek yoktur.
<web008.tif>
Windows NT'nin Disk Yönetmemin (Disk Administrator) programı, diskleriniz arasında Yansıtma sistemi oluşturmanız, iki ya da üç tıklama ile yapılabilecek kolaylıktadır.
Bu kolaylığa aldanıp, bugüne kadar yapageldiğiniz, disk yedekleme işleminden asla vaz geçmemeniz gerekir. Tam tersine, Yansıtma yoluyla oluşturduğunuz ikinci sabit disk devreye girdikten sonra, muhtemelen Server'ı düzenli bir şekilde kapatıp, sür'atle birinci sabit diski eski şekline getirmeniz gerekir. Yansıtma Takımı'nın bir diskini diğerine aynen kopya edebilirsiniz; ama bu bilgisayarın çökmesine sebep olan arıza her ne ise, onu yeniden ana sabit diske yeniden aktarmak olabilir. Dolayısıyla, bir yerde mutlaka bilgisayar sisteminin en mükemmel durumda iken çıkartılmış bir teyp veya Zip disk yedeği olmalıdır. (Büyük bir ihtimalle 100 MB'lık Zip disk, bir Web Server sistemini yedeklemeye yetecektir. Ancak en azından birinci sabit disk veya boot partisyonu genişliğinde bir teyp yedekleme sistemi, her zaman için daha garantili bir önlem olur.

Konu: Geri: İnternet Sitesi Kurmak Ptsi Nis. 12, 2010 7:11 pm

BA?LANTI
Büyük bir ihtimalle ?u anda Internet'e modemle ba?lanma imkan?n?z var! Aram?zda talihli olanlar normal telefon ba?lant?s? yerine ISDN veya kiral?k hat kullan?yor olabilir. Kullan?c? olarak yararland???n?z bütün ba?lant? türleri, Web Sitesi sahibi olarak Internet'te hizmet vermenize de yarar. Burada dikkat edece?iniz husus, "Yeter" de?il, "Yarar" demi? olmam?zd?r.
Ba?lant?n?n h?z?, sitenizin çok ziyaretçi çeken bir site olmas?n? veya olmamas?n? tayin edecektir. Günümüzde hiç kimsenin, "Web alan? bulundu; cevap bekleniyor!" mesaj?n? seyretmeye tahammülü yok. Ünlü Web ustalar?, sizin ba?lant?n?z?n t?klanmas?ndan sayfan?z?n ziyaretçinini bilgisayar ekran?n? domdurmas? aras?nda en fazla 20 saniye geçmesi gerekti?ini söylüyorlar.
Saniyede 36 Kilobit bilgi aktaran bir ba?lant? ile 20 saniyede 720 bin bit'lik bilgi aktarabilirsiniz. Bu ise HTML sayfalar?n?n içeri?i gözönüne al?n?rsa, küçük bir ba?l?k grafi?i ve 50 kelimeden az bir paragraf yaz? demektir. Bo? yere ba?lant? h?z? artt?kta, fiyat? da artm?yor!
Seçece?iniz ba?lant?, bilgisayar?n?za ekleyece?iniz ba?lant? donan?m?n?n türünü ve niteli?ini belirleyecektir. Hiç ?üphesiz, ba?lant? donan?m? türünü belirledi?iniz anda, bu tür cihazlardan hangi marka ve modellerin sizin bilgisayar?n?za ve Windows NT i?letme sistemine uyumlu oldu?unu ara?t?rmak zorundas?n?z. Bunun için ?imdiden Microsoft firmas?n?n Internet alan?ndan Windows NT Server Donan?m Uyum Listesi (HCL, Harware Compatibility List)) denen belgeyi alarak, bir yan?n?zda bulundurun. Bu listede olmayan bir cihaz? sat?n almak, kendi paran?zla ba??n?za dert almak demektir.
Modem
Internet'e modemle ba?lant?, en ucuz ba?lant? türüdür. Standart telefon teli ile evinize veya i?yerinize gelen telefon ba?lant?s?n?n sa?lad??? analog sinyali modüle ederek ve modülasyonu çözerek (cihaz?n ad? olan modem kelimesi Modulation-Demodulation kelimelerinin k?salt?lm???d?r) say?sal sinyale çeviren bu araç, bugün saniyede 56 Kilobit'e varan bir h?za ula?m?? bulunuyor. Gerçi, telefon ?irketlerinin özellikle büyük kentlerde ve say?sal santral kurulmu? olan yörelerde, bir çift telefon telinden ayn? anda birden fazla telefon sinyali al?p-vermeye yarayan multipleks teknolojisi, azamî h?z? ne olursa olsun, modemlerin saniyede 26 Kbps'?n üzerine ç?kmas?n? engellemektedir; ama telefon hatt? elveri?li?i oldu?u anda, ve ISS 56 Kbps uyumlu hizmet sundu?u taktirde, bu rakama yakla?mak mümkündür. Bu h?z Internet kullan?c?n?n sayfadtan sayfaya gitmesine, hatta arada bir oldukça büyük dosyalar indirmesine elveri?lidir. Ama, sizin bu h?zla Internet'e servis sunman?z, özellikle orta büyüklükte bir trafik bekliyorsan?z, gerçekçi olamaz. Hele 26 Kbps h?zda bir ba?lant?yla Internet'te ticaret yapmak mümkün olamaz. Telefon-modem yoluyla kurulacak Internet ba?lant?s? daimi de?ildir; ISS'e telefon ba?lant?n?z kesildi?i anda Internet ba?lant?n?z da kesilmi? demektir.
Internet ba?lant?n?z için ba?ka bir hat masraf? yapmadan telefon sistemini kullanmaya karar verirseniz, bunun için bir modem sat?n alman?z gerekir. Modemler, ya bilgisayar?n içine kart ?eklinde tak?l?r, ya da bilgisayar?n d???nda durur ve bilgisayara COM 1 veya COM 2 seri ileti?im kap?s?ndan ya da USB kap?s?ndan ba?lan?rlar. Bilgisayar?n içine tak?lan modem kart?, ancak bilgisayar?n kapa?? aç?lmak suretiyle ç?kart?labilir. Oysa d??ar?da duran modemler, bilgisayardan bilgisayara nakledilebilir; hatta bir anahtarla ve ayn? anda sadece biri taraf?ndan kullan?lmak ?art?yla, iki bilgisayara birden hizmet verebilirler. Seri ileti?im kap?s?n? kullanmak suretiyle bir NT sistemine ayn? anda 256 d?? modem birden tak?labilir. Internet sitenizin zamanla geli?ebilece?ini, birden fazla telefon hatt? ve modem ba?layabilece?ini dikkate alarak, bilgisayar?n içine tak?lan kart modem yerine d?? modemi sal?k veririz.
ISDN
?ngilizce Entegre Say?sal A? Hizmeti (Integrated Services Digital Network) kelimelerinin k?saltmas? olan ISDN, telefon ?irketinin ev veya i? yerinize en yak?n merkezinden (servis kutusundan) size çekilecek say?sal bir hatt?r ve 128 Kbps'a kadar h?z sa?layabilir. ISDN'i size özel bir telefon hatt? sayabilirsiniz. Size çekilecek kablo, ba?ka hiç bir abone ile sizin telefon sinyalinizi multipleks yoluyla birle?tirmeyece?i için, hat sadece bize ait olacakt?r. Bu yolla Internet ba?lant?s? da, telefon ba?lant?s? devam etti?i sürece devam eder.
ISDN ba?lant?s? da modeme benzer bir cihazdan geçerek bilgisayara girer; ancak bu kez modeme benzer cihaz?n bilgisayar?n içine tak?lmas? ?artt?r. Bilgisayarlar?n COM1 veya COM2 seri ileti?im kap?lar?na ba?lanacak bir cihaz bilgisayar?n ana veri yolu ile 115 Kbps h?z?yla ileti?im yapabilir. Bu, ISDN'in h?z?ndan dü?ük oldu?u için, hattan gelecek sinyaller seri kap?s?ndan geçerek bilgisayara girmek için s?ra beklemeye ba?layacaklar ve bu sistemi s?k s?k çökertecektir. Oysa ISDN hatt?ndan gelen sinyal, bilgisayar?n kendi sinyali gibi say?sal oldu?una göre, do?ruca veri anayoluna ba?lanabilir. Bu nedenle ISDN kart? (ço?u zaman yanl?? bir ifadeyle ISDN modemi denilir; ISDN sinyali zaten say?sal oldu?u için modüle edilmesine ihtiyaç yoktur!) bilgisayar?n içine tak?l?r.
ISDN servisi veren telefon kurumu, kendi sistemine uygun ISDN kart?n? da abonesine sa?lamakla yükümlüdür. ISDN servisi seçerken, kartlar?n?n NT sürecese olup olmad???n? mutlaka sorunuz.
Bir çok ülkede ISDN servisi toptan fakat sabit fiyatla veya bir sisteme bir sayaç ba?lanmak suretiyle birim fiyat?yla verilmektedir. Günün belirli saatlerinde Internet ba?lant?n?z? kesecek ve Web alan?n?z? ziyaretçilere kapatacaksan?z, sayaçl? yöntem daha hesapl? olabilir. Buna kar??l?k 365 gün ve 24 saat hizmet Web varl???n?z? sürdürecekseniz, toptan sabit fiyat anla?mas? yapman?z daha kârl? olabilir.
Frame Relay
Bir firman?n Internet'e ba?l? a??na, do?rudan ba?lanmaktan ibaret olan bu yöntemde, ba?lant? h?z?n?z 56K'dan T1'e (1.5 Mbps) kadar de?i?ebilir. Bu ba?lant? süreklidir; telefon ba?lant?s? gibi kesilmez. Burada önemli olan ba?land???n?z a??n size sundu?u servisin h?z?d?r. Frame Relay, eski bir a? protokolü olan X25'in modern bir türevidir. Yo?un trafik bekleyen Server sitesi, Network ile girdi/ç?kt? ili?kisini Server'?n durdu?u bilgisayara yapt?rmamak için devreye ikinci bir bilgisayar sokmal?d?r.
Kiral?k Hat
Web Server Sitenizi, telefon ?irketinden h?z? 56 K'dan T3'e (45 Mbps) kadar bir daimi hat kiralayarak, araya hiç kimseyi sokmadan do?rudan Internet'e ba?layabilirsiniz. Internet ile daimi ba?lant?n?n en iyi yolu budur. Ancak daimi hatt?n kiras? çok yüksek olabilir.
2. Bir Web Sitesinde Ücretsiz Sayfa
<webfree.tif: Resimalt?: Web alan?nda ücretsiz sayfa imkan? veren firmalar?n Yahoo!'daki listesi bile bir ekrana s??m?yor. Bu firmalar?n tam listesini bir çok Arama sitesinde kolayca edinebilirsiniz.>
Bugün bir Web sitesine sahip olmak için en kolay yol, abonelerine ücretsiz Web sayfas? imkan? tan?yan bir ISS ile anla?makt?r. Burada hat?rlaman?z gereken bir atasözü var: Ucuz etin yahnisi..
Evet bu sayfan?n size maliyeti, s?f?r. Ama verilen imkanlar da o ölçüde k?s?tl? ve s?n?rl? olabilir. Bu yöntemin esas?, bir ba?kas?n?n Web Server'?n durdu?u bilgisayarda bir dizine sizin sitenizin ad?n?n verilmesinden ibarettir. ISS'ler mü?teri çekebilmek için ba?vurduklar? bu yöntemde genellikle ücretsiz sayfalara s?n?rl? bir ay?r?rlar.
Ço?u size ayr? bir Domain ad? edinme hakk? tan?maz. Yani sizin kendi ad?n?zla bir alan?n?z olmaz, URL olarak size ücretsiz sayfa veren firman?n Server'?n?n Domain ad?n? kullan?rs?n?z. Örne?in, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]. America On Line'dan tutun, Geocities ve Tripod firmas?na kadar bir çok kurulu?, abonelerine ücretsiz sayfa alan? sa?l?yor. Fakat bu sayfalar?n ço?unda, site sahibine form ve ona ba?l? CGI program? kullanma hakk? tan?nmaz.
Fakat cebinizden hiç para ç?kmadan Web sitesi sahibi olmak istiyorsan?z, bundan ba?ka bir yol da yok. Özellikle belirli bir görü? ve dü?üncenin yay?lmas? için kurulmu? kâr amac? gütmeyen dernek ve gruplar, ziyaretçileri ile etkile?meli (interaktif) ili?ki kurmas? gerekmeyen sayfalar için ideal bir ortam, ücretsiz Web sayfas? siteleri olabilir.
3. Cybermall
<webmall.tif Resimalt?: Access Market Square, bugün Internet'te mevcut yüzlerce al??-veri? merkezi kavram?na dayanan Web alan?ndan biri. Bu "al??-veri? merkezi" içinde bir sanal ma?aza açacak olursan?z, ma?azan?z ilgili grubu belirten dü?me ile ula??lan bir ikinci sayfada gösterilecek. Bir arama alan?nda "Online Shopping" kelimeleriyle bu tür alanlar? ara?t?rabilirsiniz.>
T?pk? içinde yüzlerce ma?aza bulunan dev al??-veri? merkezleri gibi, Internet'in sanal ortam?nda da ma?azalar aç?l?yor. Bu alan? i?leten firma ile bir anla?ma yap?yorsunuz; sayfa veya sayfalar?n?z bu firman?n Web sitesinde bir alt-site olu?turuyor. Kendinize ait bir URL ulabilir veya olmayabilir. Sizin sayfalar?n?z ço?u zaman "Mall" firmas?n?n Domain'i içinde bir alt-domain olu?turacakt?r.
Bu yöntemin de iyi taraflar?-kötü taraflar? var. Bir kere Internet'te al??veri? art?yor ve Internet aboneleri giderek daha çok elektronik al??veri? yap?yorlar. Ayr?ca "Mall" firmas? kendi alan?n?n duyurusunu yapaca?? için sizin sitenizin de otomatik olarak reklam? yap?lm?? olacakt?r. Fakat sizin siteniz sanal ma?aza türü de?ilse, bu yöntem size uygun olamaz. Siteniz al??-veri? sitesi bile olsa, unutmay?n koca al??-veri? merkezi içinde sizin siteniz yüzlerce "dakkandan" sadece biri olacak! Hele kendi URL'iniz olmayacaksa, kendi sitenizin duyurusunu yaparken, belki de ayn? Mall'da sitesi bulunan rakiplerinizin de reklam?n? yapm?? olacaks?n?z!
4. Web ma?azalar?
Günümüzde Sanal Ma?aza açan firmalar?n say?s? artt?kça, bu ma?azalarda satt?klar? belli mamüllere kendi siteleri içinde "sayfa" vermeye ba?layanlar?n say?s? da art?yor. Gerçi bu "sayfa" gerçek anlamda bir "site" say?lmaz, ama yine de bir mamülün tan?t?m? aç?s?ndan, üstelik o tür mamülü arayanlar?n u?rak yerinde bulunaca?? için, iyi bir reklam vas?tas? say?labilir. Sizin firman?z?n üretti?i trikolar?n büyük bir giyim-ku?am zincirinin Web alan?nda, kendine ait bir sayfada tan?t?lmas?, hele bu sayfan?n içeri?ini belirleme hakk? mamülün üreticisi olarak size tan?nacaksa, bulunmaz bir f?rsat olarak de?erlendirilebilir.
5. Web Evsahibi ?irketler
Ve dünüp dola??p, as?l tavsiye edece?imiz Web Sitesi yöntemine geldik. ??te size Yoksul Richard'?n 50 Dolarl?k Web alan?! Hele ?u anda bilgisayar?n?z varsa, ve Internet'e ula??m hakk?na sahipseniz, hiç laf? döndürüp-dola?t?rmadan söyleyelim ki, hemen çar??ya ç?k?p bir Microsoft FrontPage 98 program? sat?nal?p, iki ya da üç saat sonra Web sitenizi yapm?? olabilirsiniz. 24 saat sonra kendinize ait bir URL adresiniz olabilir. Hele HTML sayfalar?n?z? tasarlarken, ilerde de?inece?imiz ilkelere uyar, ve bir gün ve gecenizi bu yeni alan?n?z? Internet Arama firmalar?na tan?tmakla geçirirseniz, bir hafta içinde hedefledi?iniz ziyaretçi say?s?na ula?man?z i?ten bile olmayacakt?r.
Bir kere, bir Web Evsahibi ?irketle anla??p, kendi URL adresinizi tescil ettirir ve kendi sitenizi kendiniz tasarlarsan?z, her?eyden önce ziyaretçilerinize kendi arzu etti?iniz etkile?me imkan?n? verebilirsiniz; ziyaretçileriniz sizin kendi Domain ad?n?z oldu?una bakarak, i?inizin ciddî oldu?unu anlarlar. Seçece?iniz ev sahibi ?irkete ba?l? olarak, en az bir, fakat ço?unlukla 5 POP elektronik posta kutunuz olabilir. Bunun yarar? ne? Dü?ünün bir firman?n gazete-dergi reklam?n? inceliyorsunuz. Reklamda, "Toptan sat??lar?m?zla ilgili [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'ye, perakende sat??lar?m?zla ilgili [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]'ye elektronik posta gönderebilirsiniz" deniliyor. Samimiyetle söyleyin; bu firman?n sa?lam, güvenilir ve büyük oldu?unu dü?ünür müsünüz, dü?ünmez misiniz? Gerçekte her iki elektronik posta adresi de bu site sahibinin edindi?i Domain ad?na, ayn? IP adresinde POP kutusuna gidecektir. Yani size. Reklam?n?z görenlerde arzu etti?iniz etkiyi sa?layacakt?r! (Bu etkinin gere?ini yapabilecek imkanlara sahip olup olmad???n?z, yani gerçe?e dayal? reklam yap?p-yapmad???n?z ayr? bir ahlâk konusu.) Web evsahibi ?irketlerle anla?arak olu?turaca??n?z Web alan?n?za, on-line sipari? ve elektronik ticaret imkanlar? koyabilirsiniz. Sitenizi ziyaret edecek ki?ilere bir forma adlar?n? ve adreslerini yazarak, sizin katalog gönderme listenize girmelerine imkan verebilirsiniz. Ve en güzel taraf?, URL size ait olaca?? için, evsahibi ?irketten mennun kalmaz da yar?n bir ba?ka evsahibi firmayla anla?acak olursan?z, yeni firmaya URL'inizi de beraberinizde götürebilirsiniz. Bast?rd???n?z kartvizitler ve bro?ürler çöpe at?lmam?? olur!
Evsahibi firma tercihiniz için, en çok imkan?, en ucuza veren ve bu i?i en uzun süre yapmakta olan bir firmay? seçmenizi tavsiye etmekten ba?ka bir ?ey söylemeyece?iz. Internet'in co?rafya ve uluslararas? hukukun s?n?rlar?n? ortadan kald??? dünyam?zda, evsahibi ?irket tercihiniz illâ Türkiye ile s?n?rl? da de?il. Bu s?n?rs?zl?k, Web evsahibi ?irketleri hergün daha fazla imkan?, daha az ücretle sunmaya zorluyor. Çevrenizle konu?un; ?u anda böyle bir firmadan Web sitesi alm?? tan?d?klar?n?za sorun. Hatta böyle bir kaç firmaya elektronik mektup yollay?n, telefon edin; verecekleri kar??l?klar?, konu?ma usluplar?n? de?erlendirin. Bir kaç teknik soru sorun; neden bahsetti?inizi anl?yorlar m?? Bu tür firmalar?n seçiminde gözeticilecek ilkelerle ilgili bir Internet sohbet alan?nda buldu?umuz ?u tavsiyeyi aktar?rsak, ev sahibi firma seçiminde herkesin nas?l davrand???n? görmü? olacaks?n?z:
"Evsahibi firmalar aras?nda ba?ka bak?mlardan uygun bulduklar?n?z?n Internet sitelerine girin ve teknik destek bölümünün telefon numaras?n? al?n. Sonra o gece sabaha kar?? 03'de bu namaray? aray?n. Cevap veren biri var m?? Cevap veren varsa, kendisini tan?t?n ve teknik yard?m sisteminin i?leyip i?lemedi?ini s?namak için arad???n?z? ve i?ba??nda birini bulmaktan memnun oldu?unuzu söyleyin. Ertesi gün de firmayla anla?ma yap?n. Telefona cevap veren olmazsa, ba?ka bir firma aramaya ba?lay?n."
24 saat teknik yard?m hizmeti veren böyle bir firma buldunuz diyelim. Nas?l bir anla?ma yapmal?s?n?z? Bu tür firmalar?n sunduklar? servisleri dörte ay?rabiliriz. ?imdi s?ras?yla bu hizmet türlerini inceleyelim.
D?Z?N ?EKL?NDE WEB S?TES?
Bu usulde kendinize ait bir URL almazs?n?z. Bu sizi Domain ad? için ruhsat ücretinden kurtar?r. Siteniz, evsahibi firman?n Domain'inde bir dizin olur. Örne?in, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] gibi. Bu sitede POP e-posta, FTP, vs. gibi her türlü imkan?n?z olabilir. Ama evsahibi firmay? de?i?tirmeye karar verirseniz, bu adres de de?i?ir; yapt???n?z tan?t?m ve bu ardresi içeren bas?l? ka??tlar?n?z da de?i?mek zorunda kal?r.
ALT-DOMA?N ?EKL?NDE WEB S?TES?
Siteniz evsahibi firman?n Domain'inde dizin de?il, alt-domain olacakt?r. Örne?in, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] gibi. Bu sitede POP e-posta, FTP, vs. gibi her türlü imkan?n?z olabilir. Ama evsahibi firmay? de?i?tirmeye karar verirseniz, bu adres de de?i?ir; yapt???n?z tan?t?m ve bu ardresi içeren bas?l? ka??tlar?n?z da de?i?mek zorunda kal?r.
Baz? Internet ?irketleri, örne?in Monolith@Home, bu suretle alaca??n?z bir alt-domain Internet adresini çok daha k?sa ve kullan??l? hale getiriyor. Bu firmayla anla?arak, URL olarak örne?in [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adresini kullan?yorsunuz. Ziyaretçileriniz bu adresi arad?klar?nda, firman?n Domain Server bilgisayar?, ziyaretçiye do?ru IP adresini veriyor. ?lerde alt-domain oldu?unuz evsahibi firmay? de?i?tirirseniz, adres de?i?tiren firmay? örne?in Monolith@hHome ?irketini uyararak, adresinizi düzeltmesini isteyebilirsiniz. Tan?t?m ve bas?l? ka??tlar bo?a gitmemi? olur!
SANAL WEB S?TES?
Kendi i?yerinizde, kendi bilgisayar?n?zla, kendi Web Server'?n?zla ve kendi hatt?n?zla Web sitesi sahibi olmayacaksan?z, ikinci en iyi Web sitesi bu yöntemle kurulur. Evsahibi firma arac?l???yla veya kendiniz InterNIC denen kurumla temasa geçerek, kendi Domain ad?n?z? tescil ettirir ve ruhsat ücretinizi ödersiniz. Kendi URL'iniz olur. Tescil i?lemini evsahibi firmaya yapt?rmak, belki daha kolay görünebilir; ama evsahibi firma büyük bir ihtimalle seçece?iniz Domain ad?n? kendi ad?na tescil ettirecektir. Evsahibi de?i?tirmek istedi?inizde, URL'inizi kullanmaya devam edebilmek için, ya evsahibi firman?n Domain ad?n? sizin ad?n?za tescil ettirece?inden emin olun, ya da bu i?i kendiniz yap?n. ?lerde bunun ne kadar kolay oldu?unu göreceksiniz.
Bu yöntemde, InterNIC ve onun hergün Domain Name Server'? vas?tas?yla bütün dünyaya da??tt??? Domain adlar? listesini alan arac? Domair Name Serverlar, sizin URL olarak ald???n?z ad?n kar??s?na, evsahibinin firman?n Web Server'?n?n IP adresini yazacakt?r. Böylece ziyaretçiniz browser ekran?na [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] yazd???nda, Internet sistemi, browser'a evsahibi firman?n IP adresini gösterecektir. Domain ad? size ait olursa, evsahibi firmay? de?i?tirece?iniz zaman, InterNIC'e IP adresinizin de?i?ti?ini bildireceksiniz ve Domain Name Server sisteminde gereken düzeltme yap?lacakt?r. Yani ziyaretçileriniz browser ekran?na [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] yazmaya devam edecekler, fakat bu kez browserlar?na ba?ka bir IP adresi verilecektir. Sonuç olarak herkes hangi evsahibi firman?n Web Server'?nda durursa dursun URL'iniz de?i?meden kalacakt?r.
SADECE ?S?MDEN ?BARET WEB S?TES?
Yukar?da Domain ad? olan URL'in Internet dünyas?nda bir Web Server IP adresi oldu?unu söyledik. Birden fazla URL'i, ayn? Web Server IP adresine ba?layamaz m?y?z? Tescil ücretini verdikten sonra ayn? IP'ye isterseniz yüz adet Domain ad? ba?layabilirsiniz. Sonuçta hepsi ayn? kap?ya ç?kar; ama siz neden birden fazla URL edinmek istemi?seniz, o amaç gerçekle?mi? olur.
Neden birden fazla URL sahibi olmak isteyebilirsiniz? Bu sorunun cevab? sizin ihtiyaçlar?n?za ba?l?. Ama örne?in bir firma birden fazla alanda faaliyet gösteriyorsa, her alan? temsil eden bir URL edinmek isteyebilir. Ama firma, birden fazla Web sitesi olu?turmak ve bak?m?n? yapmak kolay olmayaca?? için, hangi URL'i izleyerek gelirse gelsin, bütün ziyaretçilerin ayn? sayfaya ula?mas?n? isteyebilir. O zaman çare, evsahibi firman?n size ay?raca?? alanda sitenizi olu?turmak ve bu sitenin durdu?u Web Server'?n IP numaras?n? farkl? Domain isimleri için adres olarak tescil ettirmekten ibarettir.
Bölüm II: ?n?aata Haz?rl?k
Kendi i?yerinizde, kendi bilgisayar?n?zla, kendi Web Server'?n?zda, kendi hatt?n?zla kendi sitenizi olu?turacaksan?z, yapaca??n?z ilk i?, bu i?in uzman? bir ki?inin yard?m?n? istemek olmal?. Bilgisayara Web Server kurmak, ba?ta da belirttik, herhangi bir Windows uygulama program?n? kurmaktan farkl? de?il. Ama i?in teknik bölümleri, özellikle hat kiralamak, bu hat T1 veya T3 olacaksa, bilgisayarla binan?za gelecek hatt?n aras?nda Router denen ikinci bir bilgisayar yerle?tirmek tecrübe isteyebilir. Teknik cihazlar?n içinden ç?kan bro?ürleri ve kullanma k?lavuzlar?n? okuma al??kanl???n?z varsa, Router cihaz?n? kurmak da o kadar zor olmayabilir. Ama bir teknik uzman sizi bir çok uykusuz geceden ve ba?a?r?s?ndan kurtarabilir.
Evsahibi Seçmenin ?lkeleri
Ama bu yola gitmiyor ve Web sitenizi, kendi Domain ad?n?za tescil ettirerek, ama bir ba?ka evsahibi firman?n Web Server'?na koyarak Internet'e açmak istiyorsan?z, ba??n?z hiç a?r?mayacak demek de?ildir! Web evsahibi seçmek, Router veya Web Server kurmaktan daha kolay görünebilir. Ama ev ödevinizi iyi yapmaz ve dikkatli bir seçimde bulunmazsan?z, ba??n?z daha çok a?r?yabilir. ?imdi bu seçimin ilkelerini ele alal?m.
Microsoft FrontPage Server Extensions Var m??
Web sitesi sahibi olman?z, bilgisayar programc?s? oldu?unuz anlam?na gelmez. Ayr?ca bu hiç de gerekmez. Konuyla biraz ilgilendiyseniz, Form denen HTML etiketini kullanarak, sayfalar?n?z? ziyaret edecek ki?ilerin sizin Web alan?n?zda "bir?eyler yapmas?na" imkan verebilece?inizi biliyorsunuz demektir. Bu basit bir ad?n?-adresini bildirme formu olabilir; tam te?ekküllü bir elektronik al??veri? sayfas? olabilir. Ziyaretçi, Web browser program?n?n ekran?nda "Gönder," "Sat?n al!," "At Sepete!" gibi dü?meleri t?klad???nda, tabir yerinde ise perde gerisinde bir tak?m programlar harekete geçer, baz? bilgiler bir yerlere kaydedilir; bir yerlere elektronik posta mesajlar? veya dosyalar gönderilir. Hatta i?in içine kredi kart? numaras?n?n teyidi gibi malî ve hukukî niteli?i olan i?ler de giriyorsa, yap?lacak bu "bir tak?m i?ler" ciddiyet kazan?verir.
Ziyaretçi ile Web Server aras?ndaki bu etkile?meyi sa?layan arabirime CGI (Common Gateway Interface) denilir. CGI, Web Server aç?s?ndan, uzaktaki kullan?c?n?n kendi bulundu?u bilgisayarda bir program? çal??t?rmas? demektir. Kullan?c?lar?n Web Server bilgisayar?nda program çal??t?rmas? çok ama çok tehlikeli olabilir. Bir örnek verelim: Bilgisayar?n?zdaki "Del" komutu bir program çal??t?r?r. Bu program, "Del" komutu önündeki bilgiye göre, sabit diskteki baz? dosyalar? siler. E?er CGI, ziyaretçilerinize "Del c:\*.*" komutunu icra etme yetkiyi veriyorsa, hiç ?üpheniz olmas?n, ikinci de?ilse üçüncü ziyaretçiniz, Web Server'?n kendisi dahil, Internet'e aç?k bilgisayar?n?zda ne varsa hepsini silecektir!
Bu nedenle CGI, ziyaretçi ile Web Server aras?nda bir kontrol görevi yapar; ziyaretçilerin kullanmalar? gereken programlar? kullanmalar?n? sa?lar, yapmamalar? gereken ?eyleri yapmalar?n? önler. Ziyaretçileriniz, diyelim ki bir forma adlar?n?, adreslerini ve istedi?iniz di?er bilgileri yazd?lar ve gönder dü?mesini t?klad?lar. ?imdi bu bilgilerle ne yap?lmas?n? istiyorsunuz? Ziyaretçinizin verdi?i bilgiler bir düz yaz? dosyas?na eklensin mi? Ya da verdikleri bilgiler Web Server taraf?ndan sizin elektronik posta adresinize gönderilsin mi? Bunu bir program?n yapmas? gerekiyor. Bu program? örne?in Perl dilini kullanarak siz yazabilirsiniz. Ya da Perl diliyle program yazabilen bir bilgisayar dan??man?na ücreti mukabili yazd?rabilirsiniz. Veya, Web evsahibinizi Microsoft FrontPage Web Server Extensions imkan? sunan firmalar aras?ndan seçerek, Webbot denen bu programlara otomatik olarak kavu?abilirsiniz.
Microsoft FrontPage Web server Extensions, sadece Microsoft'un Web Server program?nda de?il, bugün piyasada mevcut ciddî bütün Web Server programlar? ile uyumludur. Ev sahibiniz isterse kendi Server'? için Unix ortam?n? seçmi? olsun, FrontPage Extension'lar?n? evsahipli?i yapt??? sitelerin hizmetine sunabilir. ?u anda CGI program? kullanmayacak bile olsan?z, evsahibi firman?n size bu imkan? vermesine dikkat edin.
Evsahibinin Server'? NT ortam?nda m? Çal???yor?
Piyasada o kadar çok Web Sitesi yapma program? var ki, hepsini ele alacak olursak, bu kitapç?ktan daha uzun bir kitap yazmam?z gerekebilir. Belki Internet'ten ücretsiz bir Web Site program? indirip, onu kullanacaks?n?z. Fakat hemen belirtelim ki, bu programlar?n ücretsiz olanlar? size veritaban? ile uyumlu Web sayfalar? yapma imkan? vermeyecektir. Ücretli olanlar? ise, ortaya ç?kartacaklar? sayfalar?n evsahibinizin Web Server'?nda çal??abilmesi için büyük bir olas?l?kla veri taban? ve multimedya için Web Server'da kendi sürücüleri ve programlar?n?n bulunmas?n? ?art ko?acakt?r.
Günümüzde Web sitesi evsahipli?i yapan firmalar?n üzerinde standart olarak anla?t?klar? yükleme, güncelle?tirme ve çal??t?rma programlar? ve yöntemleri Microsoft FrontPage program? haline gelmi? bulunuyor. Bu, gerek FrontPage'in çok yetenekli ve çok imkanl? bir program olmas?ndan, gerekse NT Server'?n Web Server platformu olarak daha yayg?n olarak kullan?lmas?ndan kaynaklan?yor. NT server ve onun üzerinde kurulmu? Microsoft Internet Information Server, Active Server Pages (ASP) ad? verilen bir teknoloji ile, dinamik Web sitesi yapman?za olanak sa?l?yor.
Küçük bir örnek verelim. Diyelim ki bir gazetenin Web alan?n? i?letmekten siz sorumlusunuz. Klasik HTML dilini ve verdi?i imkanlar? kullanarak, hergün, her sayfay? yeniden yapmak ve sitenize alaca??n?z günlük haberleri HTML sayfalar?n?za kodlayarak koymak zorundas?n?z. Oysa ASP tekni?i ile örne?in D?? Haberler Bölümü olan sayfan?z?, sabit diskinizde d?? haberlere ay?rd???n?z klasördeki bütün metinlerin birinci paragraf?n? al?p <H1>..</H1> etiketinin aras?nda göstermeye, sonra bir <BR> kodu koyarak ikinci paragraf? al?p <P>..</P> aras?nda göstermeye haz?r hale getirebilirsiniz. Yani, sitenizdeki bütün haber bölümleri, belirli bir klasördeki yaz?lar? al?p, HTML kodlar?yla kodlay?p, sitenizde sunmaya haz?r hale getirilebilir. Size dü?en sadece gazetenizin veya derginizin yaz?i?leri taraf?ndan yay?na haz?r hale getirilmi? metin dosyalar?n? al?p, kendi Web klasörlerinizde ay?rd???n?z yere kopyalamaktan ibaret hale gelir.
Bu örne?i bir toptanc?n?n emtia listesinde yapt???n?z? da dü?ünebilirsiniz. Her mal de?i?ikli?inde HTML sayfalar? tek tek ele al?p, içindeki HTML kodlar?n?, metin ve grafik referanslar?n? de?i?tirerek yeniden kodlaman?z m? kolay, yoksa Web sayfalar?n?z? ASP tekni?i ile otomatik hale getirmeniz mi?
ASP, Unix ortam?na da uyarlanm?? bulunuyor. Ama NT ortam?nda i?leyen ve sitenizde ziyaretçilerizle etkile?mek için kullanaca??n?z her türlü program?n Unix sürümünü bulamazs?n?z. Bu nedenle Web evsahibinizin NT ortam?na ve NT üzerinde çal??an bir Web Server'a sahip olmas? ?artt?r.
Evsahibiniz Size Ne Kadar Sabit Disk Alan? Veriyor?
Web sitesi demek, bir sabit disk üzerinde bir dizin ve içinde bir tak?m dosyalar demektir. Ziyaretçiniz için [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] olan Web sitesi, asl?nda Web evsahibi için e:\websites\ali\ ?eklinde bir dizin ile onun içindeki alt-dizinler ve dosyalardan ibarettir. Bu alan azamî ne kadar olabilir. Bugün herhangi bir Web evsahibi firman?n ilan?nda, temel ?artlarda üyelik halinde 60 megabyte sabit disk alan? verildi?ini okuyoruz. Yani sitenizde yer alacak bütün metinler, grafikler, ses ve video dosyalar?, CGI ve Webbot programlar?n?n toplam büyüklü?ü 60 MB olabilir. 60 MB, ba?lang?çta çok gibi görünebilir. Fakat Web siteniz grafik a??rl?kl? olacaksa, 60 MB h?zla dolacakt?r. Kimi evsahibi firma temel alan?n üstündeki her MB için çok a??r? bir fiyat talep eder. Bundan kaç?nmal?s?n?z.
Trafik Ücretleri
Ziyaretçilerinizin sayfan?zda görece?i her unsur, yaz?, foto?raf, grafik, ses ve video unsuru, sizin alan?n?zdan ziyaretçiye transfer edilen veri demektir. Bugün hemen hemen bütün Web evsahipleri, site sahiplerine, ziyaretçilerinin veri transferi için temel ücrete dahil belirli bir MB ölçüsü veriyorlar. Bu genellikle ayd? 2 bin MB civar?nda. Firmalar bunun üstünde bir veri transferi olursa, ayr?ca ücret talep ediyorlar. Bu ilave ücretin fahi? derecede yüksek olmamas?na dikkat edin.
Baz? firmalar bir temel ziyaretçi say?s?n?n üstündeki ziyaretçiler için site sahibinden para al?rlar. Bundan kaç?n?n. Siteniz ne kadar çok ziyaretçi çekerse o kadar çok para ödeyeceksiniz demektir. Bu tür s?n?rlama getirmeyen evsahibi firma say?s? h?zla art?yor.
Kaç Elektronik Posta Hesab? Açabilirsiniz?
Her Web Site, üzerinde bulundu?u Web Server'dan baz? hizmetler al?r. Web servisi, yani WWW'ye ba?lanmak ve HTTP protokolü ile talep al?p kar??l???nda talep edilen sayfay? ve unsuru göndermek bunlardan biridir. Web Server Web hizmetinin yan? s?ra, sitelerine POP Mail Hizmeti de sunar. Bu, Internet dünyas?nda elektronik posta demektir. Günümüzde Web evsahipli?i yapan firmalar, mü?terilerine genellikle 10'dan fazla ayr? ücretsiz POP hesab? aç?yorlar. Bu say?n?n 20'ye ç?kt??? da oluyor. Özellikle bir ?irket için Web alan? aç?yorsan?z, ne kadar çok ücretsiz POP hesab? alabilirseniz o kadar iyi olur. Sat??, Bilgi, Teknik Destek, Sipari?, vs., adlar?na ayr? ayr? elektronik posta kabul edebilmek, sizin avantaj?n?z olacakt?r.
Elektronik Postalar? Yönlendirebilir Misiniz?
?imdi iki ?eyi birbirinden ay?rd???n?zdan emin olal?m. Muhtemelen ?u anda oldu?unuz gibi, "Internet abonesi" olmak ayr?, Internet'te site sahibi olmak ayr? ?eylerdir. Internet'teki siteniz ve bu siteye gelebilecek elektronik postalarla, ?u anda Internet abonesi olarak sahip bulundu?unuz elektronik posta adresine gelen postalar da birbirinden ayr?d?r. Diyelim ki siz ?u anda, örne?in Superonline veya America On Line yoluyla Internet'e ba?lan?yorsunuz ve [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] veya [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] gibi bir elektronik adresiniz var. Yar?n [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adresinde bir site sahibi oldunuz ve evsahibi firma size 20 ayr? elektronik posta adresi verdi. Bunlardan birini [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] olarak kurdunuz. Bu adrese gelen elektronik posta, evsahibinin bilgisayar?nda size ayr?lan sabit diskte bir muhtemelen users\ali\incoming\satis\ dizinine düz yaz? dosyas? olarak kaydedilecektir. Tabiî arzu etti?iniz anda, Internet yoluyla bu dizine girerek, postalar?n?za bakabilirsiniz. Ama bu elektronik postan?n amac?n? yok eden bir uygulama olur. Size laz?m olan, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adresine gönderilen postan?n [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] veya [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adresine yönlendirilmesidir.
Web evsahibi firma ücretsiz olarak posta yönlendirme hizmeti vermelidir. Böylece Internet'e her zaman nas?l ba?lan?yor ve postalar?n?z? okuyarsan?z, yine ayn? ?ekilde Web sitenize gönderilen postalar? da okumaya devam edebilirsiniz.
Bu arada baz? evsahibi firmalar?n otomomatik posta cevaplama hizmeti sundu?unu da belirtelim. Bu Autoresponder denen bir Web Server hizmetidir ve özellikle firmalar?n mü?terilerine kar?? ciddî bir görünüm kazanmas?na yard?mc? olur.
FTP Ba?lant?n?z ve FTP Siteniz Olacak M??
Internet'te asl?nda bütün ili?ki Server'daki dosyalar?n ziyaretçinin bilgisayar?na aktar?lmaya dayan?r. Fakat, Dosya Aktarma Protokolü (FTP) Server'da duran dosyalar?n browser ekran?nda gösterilmeden do?ruca ziyaretçinin sabit diskine aktar?lmas?n? veya ziyaretçinin sabit diskinden sizin Web sitenizin durdu?u Web Server'?n sabit diskine aktar?lmas?n? sa?lar.
FTP, Web sitesi sahibi olarak size iki ayr? alanda gereklidir. FTP'den önce kendi sayfalar?n?z? ve CGI pogramlar?n?z? evsahibi bilgisayara aktarmakta yararlan?rs?n?z. Bunun için CuteFTP veya WS_FTP gibi payla??m programlar?n? kullanabilirsiniz. FrontPage uyumlu bir evsahibi ile anla?ma yaparsan?z, sitenizin tümünü FrontPage ile yapar ve FrontPage ile aktarabilirsiniz. Fakat FTP programlar?, özellikle CGI programlar?n? aktarmakta ve daha sonra görebilece?imiz üzere, kendi alan?n?zda olu?turaca??n?z klasörlerin kullan?m haklar?n? belirlemekte ?artt?r.
FTP ile ikinci ili?kiniz, kendi sitenizde, ziyaretçilerinizin onlara sunaca??n?z dosyalar? kendi sabit disklerinde aktarmalar?n? sa?lamak için olacakt?r. Özellikle sitenizde bilgisayar dosyas? da??t?m? yapacaksan?z, veya çok uzun metinleri ziyaretçilerinin kullan?m?na açacaksan?z, bunlar? FTP protokolü ile almalar?na imkan sa?laman?z gerekir. HTTP yoluyla da dosya aktarman?z mümkün. Ancak HTTP ili?kiniz dosya aktar?m? tamamlanmadan kesilecek olursa, ziyaretçiniz dosyay? yeni ba?tan aktarmak zorundad?r. Oysa FTP, yar?m kalm?? bir dosya transferini anlay?p, kald??? yerden devam edebilir.
Elektronik Ticaretin Gerekleri Var M??
Internet'te size sahibi olmak istemenizin nedeni elektronik ticaret olmasa bile, evsahibi firman?n size Güvenli HTTP (Secure HTTP, SHTTP) ba?lant?s? sa?lamas? gerekir. Bu, ola?an HTTP protolüne, kötüniyetli ki?ilerin özellikle kredi kart? numaras? gibi hassas bilgileri edinmesini önlemek amac?yla eklenmi? baz? önlemler içerir. Hele Internet alan?n?z, elektronik ticaret sitesi olacaksa, Server'da mutlaka SHTTP bulunmas? ?artt?r.
Ayr?ca elektronik ticaretin gerektirdi?i baz? CGI programlar?, bu arada al??veri? sepeti (shopping cart) modeli ile çal??an yaz?l?mlar?n Server sahibi taraf?ndan sizin kullan?m?n?za sunulmas?, sizi bunlar? olu?turma yükündün kurtar?r. art?k bir çok Web evsahibi firma, bu programlar? mü?terilerine ücretsiz veriyor.
Bir çok evsahibi firma, kredi kart? numaras? teyidi için gerekli ba?lant?y? kendisi sa?l?yor ve bunu mü?terilerine ücretsiz veriyor. Bunun için Web Server program?nda baz? kredi kart? firmalar?n?n biraraya gelerek olu?turduklar? kendi Server eklerinin çal??t?r?lmas? gerekir. Evsahibi firma size bu imkan? sa?lam?yorsa, siz, kendi sitenizden bu sitelere ba?lant? sa?lamak zorundas?n?z.
CGI Programlar? Çal??t?rabilir Misiniz?
Biraz önce FrontPage Extensions ekleriyle, Microsoft veya bir ba?ka firman?n Web Server program?n?n, bir Web sitesine ziyaretçilerle etkile?me imkan? kazand?rd?rman?n mümkün oldu?unu belirttik. Ama bir süre sonra, bu etkile?me çerçevesinde, sitenizde program çal??t?rmak isteyebilirsiniz. Visual Basic veya daha da ileri giderek C++ gibi bir dille program yazmaya, yazd?rmaya veya haz?r programlar? edinip kullanmaya karar verebilirsiniz. Sitenize evsahipli?i yapan ki?i veya firman?n, size CGI program? çal??t?rma imkan? tan?mas?, veya bu alanda geçerli deyimle size kendi CGI dizininizi açma hakk? vermesi gerekir. Fakat (ki bu büyükçe bir fakat), ziyaretçilerle Web Server'?n yüzyüze geldi?i ve ziyaretçinin Web Server'a tabir yerinde ise "girebildi?i" tek yer olan CGI, sitelerin ve dolay?s?yla evsahibi firman?n bilgisayar?n?n niyeti pek de iyi olmayan ki?ilere de aç?ld??? yerdir. ?lerde güvenlik bahsine geri dönece?iz; fakat burada hemen belirtmeliyiz ki, bir çok evsahibi firma, hakl? nedenlerle, site sahiplerine ya CGI imkan? vermiyorlar, ya da CGI program? olarak sadece kendi sa?lad?klar? programlar?n kullan?lmas?n? ?art ko?uyorlar. Baz? evsahibi firmalar ise site sahiplerinin CGI programlar?n? denetimden geçirmek üzere önceden kendisine vermesini istiyorlar. Evsahibi ?eçerken, CGI imkan? olmas?n? mutlaka aray?n, CGI alan?nda sadece kendi program?n? kullanman?z? ?art ko?anlar?n da zengin bir CGI program listesine sahip olup olmad???n? inceleyin.
Veri Taban? Program? Kullanabilir Misiniz?
Diyelim ki, ziyaretçilerinize bir mal veya ?iir katalo?u sunacaks?n?z, ama önce ne tür mal veya ne tür ?iir istediklerini, hangi marka veya hangi ?airi seçtiklerini vs., belirtmelerini isteyeceksiniz. Sayfan?z, bu tercihlere göre, bir veritaban?n? ara?t?rarak, uygun mallar?n veya ?iirlerin bir listesini ziyaretçiye sunacak. Bunun için Web Server'da SQL uyumlu, yani veritabanlar?nda standart arama yöntemlerini kullanarak arama yapmaya elveri?li bir program?n bulunmas? gerekir. Bunun için evsahibi firma size ne gibi Internet'te arama programlar?, Web'de arama ba?lant?lar? veya kendi sabit disklerinde veri taban? seçme program? sunuyor? Web Server, SQL uyumlu bir veri taban? program? ile çal??m?yorsa, sayfalar?n?zda bu tür etkile?meye aç?k uygulamalar yapamazs?n?z. NT Server kullanan Web evsahipleri, hiç tereddütsüz SQL ba?lant? imkan? veriyorlar.

Konu: Geri: İnternet Sitesi Kurmak Ptsi Nis. 12, 2010 7:11 pm

Java ve RealAudio Var Mı?
Java programcıkları, ziyaretçinin bilgisayarında çalışırlar; bu nedenle Web Server'ı ilgilendirmez. Fakat günümüzde bir çok bilgisayar programcısı, Server'da çalışan ve site sahibinin hayatını çok kolaylaştıran programlar yapıyor ve satıyorlar. Bu tür bir programı kullanmanız için Web evsahibinin Server'ında Java programı çalıştırmanıza izin vermesi gerekir. Web Server, NT Server ortamında çalışıyorsa, bir kişinin nasıl bir Java programına ihtiyacı olabileceğini düşünmek zor. Ama hiç değilse şu anda böyle bir program sahibi iseniz ve bunu mutlaka Web sitenizde kullanmak istiyorsanız, evsahibinin Java programına izin verip vermediğini araştırmalısınız.
Microsoft'un MediaPlayer programından ve bunun Server bağlantısından önce, RealAudio ve RealVideo yaygın olarak kullanılan unsurlardı. Halâ bir çok Server, Web sitelerinin ziyaretçilerine ses olanağı sunması için, RealAudio Server programını kullanıyor. Siz de sitenizde ses ve video içeren unsurlara yer verecekseniz ve ses kayıtlarını RealAudio biçiminde yaptı iseniz, evshibinin size RealAduio Server hizmeti vermesi gerekir.
Evsahibini Daha Yakından Tanımak İçin
Internet'in nasıl çalıştığına ilişkin bilgileri ele alırken, bir Internet ziyaretçisi ile Internet'in omurgası arasında en az dört etap olabileceğinden söz ettik. Bir ziyaretçi, ISS seçerken, müşterilerine ne kadar hızlı hizmet sunduğuna dikkat eder. Bu, ziyaretçinin bilgisayarı ile ISS, danha sonra ISS ile ona bağlantı hizmeti veren aracı firmalar ve nihayet Internet Omurgası arasındaki ileşitimin hızını belirler. Peki, ya omurgadan sizin sitenizin durduğu bilgisayara kadar olan bağlantının hızı? Tıpki bir ISS abonesi olan Internet kullanıcısı gibi Web evsahibi firmanın bilgisayarıile de omurga arasında ortalama dört ara bağlantı bunulur. Web ev sahiplerinin çoğunun aslında ISS olduklarını unutmayın. Günümüzde omurgaları işleten dev firmalar bile ya perakende ISS işi yapıyorlar, ya da Web evsahipliği şirketleri kurmuş bulunuyorlar.
Web evsahibinizi seçerken firmanın herhangi bir Internet omurgasına ne kadar yakın olduğunu, omurga ile Web Server'ın bulunduğu bilgisayar arasında kaç etap bulunduğunu ve bu etapların birbirine hangi tür hatlarla bağlı olduğunu belirlemeniz gerekir. Reklamlara aldanmayın. Bir evsahibi firma Internet'e 124 Kbps, hatta T1 bağlantısı olduğunu bile iddia edebilir. Bu doğrudur: evsahibi firma ile ikinci etap arasında hızlı bir bağlantı olabilir. Ya sonrası?
Traceroute
Tabiî hiç bir firma "Evet bizimle filanca arasında T1 bağlantı var, ama ondan sonra arada 12 firma daha var, hepsi de birbirine 28.8 modemle bağlı!" demeyeceğine göre, iş size düşecek ve müstakbel evsahibinizle omurga arasında kaç etap olduğunu siz belirleyeceksiniz. Internet'te bunu sizin için yapacak çok sayıda firma var. İsterseniz, 80-90 Dolar'a bir program satınalarak, bunu kendi bilgisayarınızdan da yapabilirizsiniz.
Kullanacağınız programlara genellikle Traceroute (Yolu İzle) programı deniliyor. Bu pogramı kullanıcılarına sunan kurum ve kuruluşların bir listesi ise [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] mevcut. Traceroute imkanı veren ve izlemek istediğiniz Web sitesinin bulunduğu ülkeye yakın bir ülkedeki izleme sitesini seçin. Açılacak sayfada izlenecek yerin adı hanesine, Internet'e olan bağlantısını izlemek istediğiniz sitenin adresini yazın. Örneğin, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]. Sonra Trace (izle) düğmesini tıklayın. Karşınıza bir liste gelecektir. Bu listede, izleme işini başlatan bilgisayardan bir omurga işletmecisine, daha sonra omurgadan omurgaya ve sonunda omurgadan izlediğiniz Web sitesine kadar, bir mesajın geçtiği bütün etapları göreceksiniz.
Böyle bir listesi bir örnekle açıklayalım.
<webtrc01.tif>
Büyük bir Internet omurga işletmecisi olan Digex firmasının Traceroute programına, sık sık kullandığımız ve son zamanlarda Web evsahipliği yapmaya başlayan Peter Norloff'un Internet sitesinin adresini yazıyoruz: [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ve programa hangi istatistiği istediğimi belirtiyoruz: Trace.
Digex firması, önce verdiğimiz ismi IP adresine çeviriyor: 206.205.242.132. Sonra, bu Web'in durduğu bilgisayarın adresini belirliyor: 204.194.180.40. (Çoğu zaman bir Web sitesinin IP adresi, üzerinde bulunduğu bilgisayarla aynı olamaz. Web Server'ın "Domain Server" programı, kendi üzerinde aranan bir Web sitesinin hangi sabit diskte hangi klasörde olduğunu bilir ve Internet'e, ya da talep eden ziyaretçiye, bildirir.)
<webtrc02.tif>
İzleme programı istediğimiz Web sitesini buluncaya kadar geçtiği bütün etapları, adları, IP adresleri ve bu etabı geçinceye kadar harcadığı süre ile birlikte, bize bildirir. Bu listenin şifresini çözebilmek için, belli başlı omurga firmaları ve kullandıkları ağ isimlerine aşina olmanız gerekir. Örnek listemizde, izlemeye başlayan Digex'e ait Web sitesinin bulunduğu bilgisayarı tanımak kolay, çünkü kendisine ait "atlas.digex.net" adlı bir bilgisayardan başlıyor (listede 1 numaralı satır) ve aynı aynı firmanın omurgasına geçiyor (2 numaralı satır). Sonra, Verio adlı bir diğer omurga firması ile bağlantı kuruluyor (3 numaralı satır) ve bağlantı bu kez Verio'nun omurgasında sürüyor (4, ve 5 numaralı satırlar). Bağlantı, Verio'nun omurgasından, yine aynı firmaya ait (demek ki, Verio şirketi hem omurga işi yapıyor, hem de ikinci ve üçüncü etap dağıtım işi!) FE-2 ve H-5 adlı iki aracı firma üzerinden devam ediyor (6 ve 7 numaralı satırlar). Bağlantı OS2BBS adlı bir bilgisayar üzerinden geçiyor (8 numaralı satır) ve aradığımız bilgisayarı buluyoruz (9 numaralı satır). Şimdi Digex ve Verio'nun omurga olduğunu bildiğimize göre, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] ile omurga arasında üç etap var. Nitekim, bu bilgisayarı bulmamız 16 milisaniye alıyor! Bunu, tanıdığınız başka Web alanları için yaptığınızda, 16 milisaniyenin gerçekten imrenilecek bir sürat olduğunu göreceksiniz.
////////////////////////////////KUTU////////
Belli başlı Internet Omurga Firmaları
AGIS
AT&T
Bell Advanced Comminucations
CAIS Internet
Concentric Network Corporation
CRL Network Services
CWIX Cable and Wireless Internet Exchange
DataXchange Network, Inc.
DIGEX, Incorporated
Electric Lightwave.
EPOCH Networks, Inc.
Exodus
Fiber Network Solutions
GeoNet Communications, Inc.
GetNet International
Frontier GlobalCenter
GridNet International
GTE Internetworking/BBNPlanet
GTE Internetworking/Genuity
GTE Internetworking/Nap.Net
IBM Global Network
IDT Corp
Icon CMT
INET Solutions
MCI Communications
NETCOM
Netrail Incorporated
Priori
PSINet
PSINet Limited/iStar Internet, Inc.
Savvis Communications
Sprint IP Services
TCG CERFnet Services
Verio
VisiNet
Vnet Internet Access
WinStar GoodNet
WorldCom Inc./ANS Communications, Inc.
WorldCom Inc./Compuserve Network Services
WorldCom Inc./UUNET Technologies, Inc.
ZipLink
//////////////////////////////////////////////
Evsahibinin Hattı
Traceroute programları, size müstakbel Web evsahibinizin bilgisayarı ile ilk bağlantısı arasındaki hattın niteliğini de söyleyecektir. Yukarıdaki örneği yorumlamaya devam edersek, omurgalar ve onlarla bağlı ikinci ve üçüncü routerlar arasındaki iletişimin oldukça hızlı olduğunu görürsünüz. Şimdi hedef site ile onun bağlı olduğu ilk router arasında, diğerlerine oranla korkunç derecede yüksek bir zaman farkı olsa idi, kolayca bu sitenin durduğu bilgisayarın Internet'e yavaş bir hatla bağlı olduğuna hükmedebilirdik. Ama bu örnekte görüyoruz ki, omurgadan omurgaya 4 milisaniye, omurgadan ikinci etaplara 8 milisaniye, ikinci etaptan üçüncüye 12 ve nihayet hedef bilgisayara 16 milisaniye zaman geçiyor. Digex ve Verio'nun omurgaları en hızlı hatlara ve router'lara sahip olduğuna göre, oranlarsak, ikinci ve üçüncü etap bağlantılar da en azından T1 hızında olsa gerek!
Traceroute programları da Internet'teki sıkışıklıklardan etkilenirler. Bu nedenle muhtemel evsahibi firmaları denetlerken, bir kere değil en az bir hafta boyunca ve günün değişik saatlerinde izlemelisiniz. Ayrıca bir firmanın bilgisayarı bir gün yedek router ile çalışıyor veya bakım halinde olabilir. Bu nedenle Traceroute imkanını dikkatli kullanmalısınız.
Bu arada, Web evsahibi adayınızın gerçekten evsahibi mi, yoksa başkalarını ağırlamaya çalışan bir misafir mi olduğunu da belirlemenizin mümkün olduğunu hatırlatalım. Günümüzde bir çok Web evsahibi, ev sahipliği yaptığı site sahiplerine, başka siteleri de müşteri olarak almaları halinde, fiyatta indirim teklif ediyor; bu ikinci el evsahiplerinin evsahipliğinin gerektirdiği teknik bilgiden yoksun olmaları, site sahibi olarak sizi çok sıkıntıya sokabilir. Traceroute'ta, "evsahibi" olduğunu iddia eden firmanın aradığınız sitesinin hemen üstünde bir veya bir kaç "şüpheli" site adı görürseniz, Internet'de bütün Domain adlarını tescil eden makam olan InterNIC'e bu sitenin "Kim" olduğunu sorabilirsiniz. Internet'te bu amaçla kullanılabilecek bir sitenin kime ait olduğunu, sahibi, faturayı kesen yetkili kişisi ve varsa teknik personelinin adı, adresi, telefon ve faks numaralarını tespit eden bir çok program bulabilirsiniz. Yukarıda verdiğimiz örnekte, Toward.com'un hemen üzerinde görülen Os2bbs.com'un yetkililerinin kim olduğunu araştırmak için Whois32.exe programını kullanıyoruz ve bu sitenin de Toward.com'un ait olduğu kişiye, Peter Norloff'a ait olduğunu görüyoruz.
<webtrc03.tif>
Aynı araştırmayı, InterNIC'in Web sitesinde, doğrudan kendiniz de yapabilirsiniz. Ancak InterNIC farklı ülkelerin Web sitesi bilgilerini farklı firmalara ihale etmiş olduğu için, bu alanda aradığınız her site sahibi hakkında bilgi bulamayabilirsiniz.
<webtrc04.tif>
Internet'e Amerika'da kaydolan siteler hakkında, "whois.arin.net," Avrupa'da kaydolan Internet siteleri hakkında "whois.ripe.net," Asya-Pasifik ülkeleri hakkında "whois.apnic.net," Amerikan Silahlı Kuvvetleri'ne ait siteler hakkında "whois.nic.mil," ve ABD hükumetine ait siteler hakkında "whois.nic.gov" adreslerinde araştırma yapabilirsiniz.
İnternet Sitenizin Adı
Bu noktada nasıl bir site istediğiniz, nasıl bir yol izleyeceğiniz ve nasıl bir bağlantı kuracağınız hakkında karar vermiş olmalısınız. Bu kararınız şu üç bölümden birine girecektir:
1. Kendi bilgisayarınızda, kendi Web Server'ınızı oluşturabilirsiniz ve Internet bağlantı hizmeti veren bir kurum veya kuruluştan kiralayacağınız bir hatla Internet'e bağlantınızı sağlarsınız: [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]. Bu yolu izleyecekseniz, Web Server olarak hizmete sokacağınız bilgisayarda bir Domain Server programı kurup (Web Server programları bunu genellikle kendileri kurarlar) bu Server'da oluşturduğunuz Domain'i ve bu Domain içinde yapacağınız siteyi Internet Tescil Sistemi'ne kaydettirmeniz gerekir.
2. Bir Internet Servis Sunucu'nun ücretsiz Web sayfası hizmetinden yararlanacaksanız, ([Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]) ilk başvurunuzda sizden sitenize bir isim vermeniz istenebilir. Bu tür sayfalar çoğunlukla, kurulmuş ve tescil edilmiş sitelerde bir alt-dizin şeklinde olduğu için, sitenize vereceğiniz isim site adı olmayacağı için, herhangi bir kayıt zorunluğu olmayacaktır.
3. Bir Web evsahibi firma ile belirli bir ücret karşılığı sitenize evsahipliği yapması için anlaşma yapabilirsiniz; firmanın sunduğu seçeneğe bağlı olarak bu site, üç ayrı yolla Internet'e sunulabilir:
a. Sizin siteniz evsahibi firmanın sitesinde bir alt dizin olabilir: [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]. Bu durumda tıpkı 2'nci maddedeki gibi, sizin siteniz Internet Tescil makamlarına kaydettirilemez.
b. Sizin siteniz ev sahibi firmanın Domain'inde bir alt-domain olabilir: [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]. Siteniz, bir alanın alt-alanı olduğu için tescil edilemez, Evsahibinin sisteminde bulunması gereken Domain Name Translator Gateway denen kendi Domain'i içinde alt-Domain'leri belirleyen bilgisayar veya program, sizin sitenizi kendi sistemi içinde nurada bulacağını bilir.
c. Sizin siteniz evsahibi firmanın bilgisayarında durmakla birlikte, onun Domain'i içinde değil, müstakil bir site olacaktır: [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]. Bu durumda sizin sayfanın Internet'te tescil edilmesi gerekir. Tescil sırasında IP adresi olarak, evsahibi firmanın Domain Server adresini vereceksiniz.
Üçüncü yolu seçtiğinizi varsayarsak, yapacağınız işlerin birincisi sitenize bir isim bulmak, sonra da bunu kaydettirmektir. Daha sonra bir Web sitesi inşa programı satın alarak, kolları sıvayacaksınız. Son adım ise oluşturacağınız siteyi, Web evsahibinin sitesine aktarmak ve yeni sitenizi tanıtmaya başlamaktır.
Internet Sitenize Alan Seçme
Internet'te site isimlerinin çok önemli olduğunu biliyorsunuz. Internet'te bir alan açtığınız anda, bütün dünyanın bu sitenin varlığından haberdar olması mümkün olmadığına göre, sitenizi elinizden geldiğince tanıtacak; kartvizitinize, faturalarınıza, basılı her türlü kağıdınıza, sitenizin adresini koyacaksınız. Bu amaçla tanıdığınız herkese elektronik posta yollayacak, hatta belki de bu işin ticaretini yapan firmalardan isim, adres, faks numarası veritabanı satın alarak, muhtemel ziyaretçiniz olabilecek herkese, duyuruda bulunacaksınız. Eğer siteniz bir inanç ve dava adına oluşturuluyorsa, dost-hasım ama muhatabınız olabilecek herkesin bu sitenin varlığını öğrenmesini sağlayacaksınız. Bu kişiler, tabiî, duyurunuzun cazibesine bağlı olarak, sitenizi ziyaret edecekler ve sayfanızın cazibesine bağlı olarak browser programlarına bir kestirme işareti (bookmark) koyarak, ilerde daha kolay ziyaret etmek isteyeceklerdir.
Web evsahibinizden bir sebeple hoşlanmadığınızı ve verilen hizmetten memnun kalmadığınızı düşünelim. Bu yüzden Web sitenizin adının da değiştirilmesi gerekirse, yaptığınız bunda tanıtım ve bastırdığınız bunda tanıtım malzemesi boşa gidecektir. Oysa sitenizin adını koruyabilirseniz, Tescil Kurumu'na bir başvuru ve bir hafta kadar bekleme sonucu, aynı isimle başka IP adresinde tekrar ziyaretçilerinizin karşısına çıkarsınız ve hiç kimse sitenizin yer değiştirdiğini bile farketmez. Sitenizin adını elinizde tutabilmeniz için bu ismin size ait olması gerekir.
Internet'in bu yıl yürürlüğe giren yeni Domain Adı Tescil Kuralları çerçevesinde, her ülkede Domain adları tescilini, Üst Düzey Alan İdarecisi (TLD, Top Level Domain Administrator) denen yetkili bir kurum veya kuruluş yapmaktadır. Türkiye için ayrılan üst düzey adı ".tr" şeklindedir. Bu üst düzey adını taşıyacak alan adı tahsislerini yapmaya yetkili TLD yöneticisi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Bilgiişlem Daire Başkanlığı'dır ([Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]). Sonu "TR" ile biten bütün ikinci düzey alan adlarına (.bbs.tr, .com.tr, .org.tr, .gov.tr, k12.tr, .net.tr, .nom.tr, .gen.tr ve .mil.tr) tahsis edilecek IP adreslerini bu kurum tescil eder.
Yakın zamana kadar ticaretle uğraşsın, uğraşmasın dernek, hükumet kuruluşu veya askerî kurum olmayan kişi ve firmalar Internet sitelerine "com" ile biten isimler alabilirlerdi. Ancak belirli ikinci düzey alan adları diğerlerine oranla fazla kapışıldı. Uluslararası Internet kurulu şimdi ticaret kurumu olarak kayıtlı olmayan firmalara veya kişilere ".com" alanında ad tescili yapmıyorlar. Kişiler artık sitelerine sadece ".nom.tr" ile biten isimler alabilirler. Yasayla kurulmuş veya yasaya uygun bir tüzüğü bulunan dernekler ise ".org.tr" alanında site ismi alabilirler. Hükumet daireleri veya kamu kurumları, ".gov.tr" (hükumet, government), ve askerî nitelikteki kurum veya kuruluşlar ise ".mil.tr" (askeriye, military) ile biten isimler alabilirler. Yeni kurallara göre ".k12.tr" orta öğretim kurumlarına ayrılmış bulunuyor. Internet hizmeti sunan kuruluşlar ".net.tr" alanında tescil edilebilirler.
Kişiler ise kendi şahsî siteleri için ".nom.tr" veya "gen.tr" Domain'inde isim tescil ettirebilirler. Firmalar da isterlerse ".com.tr" yerine ".gen.tr" alanında isim alabilirler. Dünyanın bir çok ülkesinde bulunmayan ".bbs" alt grubu, henüz Türkiye'de veriliyor ve 40 civarında site bu adı taşıyor.
Son sayımda Türkiye'de "com.tr" alanında 7,500, ".org.tr" alanında 443, ".edu.tr" alanında 107, ".k12.tr" alanında 70, ".gov.tr" alanında 224, ".net.tr" alanında 88, ".gen.tr" alanında 700 civarında site vardı. 40 site ise ".nom.tr" alanında bulunuyordu.
Internet Sitenizin Tescili
ISS'ler ve onlara omurga ile bağlantı sağlayan ikinci düzey hizmet sunucular, kendilerine Türk Telekom'un bir kuruluşu olan TURNET tarafından tahsis edilmiş IP adreslerini, sitesine evsahipliği yaptıkları kişilere verebilirler. Bu nedenle siz, bir evsahibi firma ile anlaşma yaptığınızda, büyük bir olasılıkla, isim tesciliniz ücretsiz yapılacaktır. Ancak firmalar bu ismin ve IP adresinin Internet'in ilgili birimlerine, Avrupa IP Ağı'na (RIPE, Reseaux IP Europeens) ve InterNIC denen genel tescil kurumuna "yayınlanması" için bir ücret talep edebilirler.
Tescili siz doğrudan da yaptırabilirsiniz. Bunun için Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin elektronik isim tescili formunu, dns.metu.edu.tr adresinde doldurmanız gerekir.
<webform1.tif>
Formu doldururken Türkçe karakter (ü, ö, ğ, ı, ş gibi) kullanmamanız gerekir. Forma, evsahibi firmanın Internet Server Adresini (IP adresi olarak kendisine TURNET tarafından tahsis edilmiş, örneğin 144.122.1.102 gibi, bir numarayı) ve bu Server adını (örneğin, ns02.metu.edu.tr) yazmak zorundasınız. Bu formun doldurulmasında mutlaka dikkat edilmesi gereken kurallar, dns.metu.edu.tr/uyari.html adlı sayfada bulunuyor. Yine aynı yerde v21.html adlı sayfada da alan ve isim seçme ile ilgili kurallar var. Bu iki belgeyi iyice okumadan, isim tescili için başvurmamak gerekir.
Evsahibi firma olarak, Türkiye'de bir şirketi değil de, örneğin ABD'de bir firmayı seçerseniz, tesciliniz RIPE nezdinde yetkili kurum olan Orta Doğu Teknik Üniversitesi tarafından değil değil, ARIN adlı kuruluş nezdinde yetkili kurum olan Network Solutions, Inc., firması tarafından yapılacaktır. Bunun için InterNIC'in Web sitesindeki başvuru formunu doldurmak zorundasınız, Asya'da bir firmayı seçerseniz, tescil işlemi APNIC adlı kuruluş tarafından yapılacaktır. Tescili nerede yaptırırsanız yaptırın, mutlaka tescil formuna kendi adınızı yazın; tescili ISS veya evsahibi firma yaptırıyorsa forma sizin adınızı yazmasını şart koşun.
<webreg01.tif>
Web Domain Adları tesciliyle ilgili geniş bilgiyi InterNIC'in Internet adresinde ([Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]) de bulabilirsiniz.
Internet'in kısa zamanda yürürlüğe girmesi beklenen yeni isimlendirme kuralları, yeni Üst Düzey Domain'ler oluşturulmasını öngörüyor. Bunları şimdiden tanımanızda yarar var:
.arts Kültürel ve sanatsal amaçlı kurum veya kuruluşlar
.firm İş kuruluşları ve firmalar
.info Enformasyon hizmeti veren siteler
.rec Eğitim ve spor amaçlı faaliyetler
.store Elektronik ticaret mağazaları
.web Web hizmeti veren kurum veya kuruluşlar
İsim bahsini kapatmadan önce, beğendiğiniz bir ismin başka bir kişi, kurum veya firma tarafından daha önce alınıp alınmamış olduğunu araştırmanız gerektiğini hatırlatalım. Bunu, InterNIC sitesinde kolayca yapabilirsiniz. Son sayımda, hergün tescil edilen Site adı sayısı 20 bini bulmuştu! Bu nedenle beğendiğiniz bir isim muhtemelen alınmış olabilir. Bulacağınız ismin kısa anlamlı olmasına dikkat edin.
Firmanız için site adı alacağınız zaman, tescilli ticaret markası olarak size ait bir kelimenin başka biri tarafından Domain adı olarak tescil ettirildiğini görürseniz, Orta Doğu Teknik Üniversitesi veya InterNIC kanalıyla o ismin kullanılmasını durdurabilirsiniz, ama siz de o adı kullanamazsınız. Bu nedenle beğendiğiniz bir adı başka birinin ticaret markası olarak tescil ettirip size engel olmasını önlemek için, bulduğunuz adı önce ticaret markası olarak tescil ettirin ve daha sonra tescile yetkili kuruluşda başvurun.
Bu bahiste son olarak, Domain isimlerinin tescili için size yardımcı olabilecek kuruluşlardan da söz edelim. Bulduğunuz ismin tescil işini bir ISS veya Web evsahibi firmaya bırakırsanız, tabiî firmaya bağlı olarak bir sorunla karşılaşmayabilirsiniz. Fakat bu adı kendiniz tescil ettirmeye kalkarsanız, tescil kurumları sizden genellikle iki Domain Server'ın IP numarası istenecektir. Bir evsahibi ile anlaşmadan böyle bir adrese sahip olmanız mümkün olamaz. Bu sorunu ortadan kaldırmak için bazı firmalar sizden bir ücret alarak, bulduğunuz site adını sizin isminize fakat kendi IP numaraları ile tescil ettiriyorlar. 35-40 Dolar'a bu büyük bir kolaylık. Sonra, bir Web evsahibi ile anlaştığınızda, bu sitenin IP adresini değiştirmekle yetiniyorsunuz.
Bu tür yardım sağlayan güvenilir firmalar arasında 123 Domain Me! ([Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]), Alldomains ([Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]), Tabnet Registration Services ([Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]) sayılabilir. Bu alanlarda, beğendiğiniz bir ismin başkası tarafından alınıp alınmadığını da araştırabilirsiniz. Alldomains firması Türkiye için de tescil talebi kabul ediyor.
Evsahibinizi değiştirmek istediğinizde, ilk tescile benzer bir işlem yapmak zorundasınız. Anlaştığınız yeni evsahibinden IP adres numarasını isteyin, ve Tescil makamına adres değişikliği için başvurun. Tabiî, bu arada Web sitenizin tam bir kopyasını çıkartıp, yeni evsahibinin bilgisayarına aktarmak zorundasınız. Bir hafta ile on gün arasında bütün Internet Domain Name Server merkezlerine yeni IP adresiniz yayınlanacaktır. Bundan sonra eski sitenizi istal edebilirsiniz.
Bölüm III: Web Sitesi Tasarımı
Evet, şimdi artık sitenizin adı belirlenmiş, nerede olacağına karar verilmiş bulunuyor. Web sitesi için nasıl bir yol izlemeye karar vermiş olursanız olun, bundan sonra yapacağınız iş, her türlü site tarzı için aynı sayılabilir. Aslında Web sitesi dediğimiz şey, önce sizin bilgisayarınızda, sonra Web Server bilgisayarında bir dizin ve onun içinde bir çok alt-dizine dağılmış bilgisayar dosyaları demektir. Sitenizi kendi bilgisayarlarınızda, kendi Server'ınızda oluşturmak ve bunu kiralık bir hatla Internet'e bağlamaya karar verdiyseniz, Web siteniz büyük bir ihtimalle, tasarlandığı bilgisayardan Web Server'a yerel alan ağı ile aktarılacak demektir. Ücretsiz bir Web sitesi edindiyseniz, Server sahibinin talimatı doğrultusunda, sayfalarınızı site sahibinin sitesine muhtemelen FTP yolu ile aktaracaksınız. Bir Web evsahibi ile anlaşma yaptıysanız, izleyenecek yollar aşağı yukarı standart hale gelmiş sayılır. Bütün yapacağınız şey, sitenizi oluşturduktan sonra evsahibinin bilgisayarına aktarmaktan ibaret.
Web evsahibi firma ile anlaşma yaparken, sizin vereceğiniz çeke karşılık, firma da size bir IP adresi ile sizin Web hesabınızın kullanıcı adı ve parolasını verecektir. Ayrıca size bir FTP hesabı açması ve bunun parolasını vermesi gerekir. FTP hesabını, kendi sabit diskinizde oluşturacağınız alanı, evsahibinin bilgisayarına aktarmakta kullanacaksınız.
Yine yaptığınız anlaşmaya bağlı olarak, gelecek elektronik mesajlarlar için POP Posta Kutusu için Server adı, gidecek elektronik mesajlar için SMTP Server adı, size verilen POP Kullanıcı Adı ve parolası gibi bilgilerin de size verilmesi gerekir. Yine anlaşmanıza bağlı olarak, CGI programlarınız için açabileceğiniz dizin, burada kullanabileceğiniz CGI programlarının bulunduğu URL (ve buraya girebilmek için gerekli parola) bilgilerini de istemeniz gerekir.
Bazı evsahibi firmalar, müşterilerine ek hizmetler de sunarlar. Örneğin sitenizi her gün kaç kişinin ziyaret ettiği, bunların sizin alanınıza hangi sitelerden geldikleri gösteren ziyaretçi istatistikleri, ya size hergün elektronik postayla gönderilir; ya da siz firmanın vereceği bir URL'e giderek, kendi istatistiklerinizi kendiniz ararsınız. Bu ikinci durumda muhtemelen size bir parola vereceklerdir.
Evsahibi firma ile anlaşma yaparken verilmesi gereken bütün bilgileri isteyin. Gerçi araştırmalarınız sonucu 24 saat teknik servis veren bir firma bulmuş olmalısınız; ama daha ilk günden sizi zora sokmalarına izin vermeyin.
Site Yönetim ve HTML Yazma Programları
Bu noktadan sonra HTML veya ASP sayfalarınızın tek tek oluşturulması ve bir site bütünlüğüne kavuşturulması gerekir. Site edinmekte hangi yolu izlemiş olursanız olun, sitenizi oluşturmaya FrontPage ile başlamanızı şiddetle tavsiye ederiz. Piyasada yüzlerce HTML editörü ve site yönetim programı bulacaksınız. Bunların bazılarına ihtiyacınız olacak. Ama FrontPage, şu anda piyasada mevcut site oluşturma ve yönetim programlarının sadece en beceriklisi değil, aynı zamanda en kolayı. Ve tabiî, en yaygını ve adeta standart haline gelmiş olanı. Bununla birlikte FrontPage'de de sayfa yaparken olmasını arzu ettiğiniz bir çok imkan ve yeteneğin bulunmadığını göreceksiniz. HTML dilini öğrenmeye başladıkça, sık sık bir düz yazı programının size her türlü HTML editöründen daha kullanışlı geldiği anlar olacak. FrontPage ile yapacağınız sayfalara, başka firmaların programlarında multimedya ekleri yaptığınız günler gelecek. Fakat FrontPage, sadece sayfa tasarımında değil, fakat aynı zamanda yapacağınız sayfaların bir site olarak, evsahibi bilgisayara aktarılmasında, ileride sitenize ekler yaptıkça veya sayfalarda bazı unsurları değiştirdikçe yapabileceğiniz hataları özellikle bağlantı kopukluklarını belirlemenize yardımcı olacaktır.
FrontPage'i kullanmak zorunda değilsiniz; fakat kullanacağınız site yönetim ve HTML sayfa oluşturma programlarının, mutlaka FrontPage'de bulunan şu özelliklere sahip olmasına dikkat edin:
Gördüğünüz Gibi Sayfa Oluşturma: Masaüstü yayıncılık programları ile bilgisayar diline garip bir kısaltma daha girmişti. İngilizce Ne Görürsen Onu Alırsın (What You See Is What You Get) kelimelerinin kısaltılmışı olan WSIWIG (Vizivig, okunuyor) şimdi HTML sayfa yapma programlarının da bir özelliği. Sayfalarınızı, sanki bir kelime işlem programında, ya da masaüstü yayıncılık programında kağıda dökülmek üzere sayfa yapıyormuş gibi, yapıyorsunuz; program sayfanızı HTML kodlarını koyarak saklıyor. Bu programlarla HTML dilini öğrenmek zorunluğu asgariye iniyor. Dikkat edin, "Ortadan kalkıyor," demiyoruz. Çünkü eninde sonunda HTML kodlarına elle ince ayar yapacağınız bir an mutlaka gelecektir. En azından, kullanma izni verilen bir Javascript veya benzeri program parçacığını bir yerde beğenip, sayfanıza ithal etmek isteyeceksiniz. Ne kadar WSIWIG olsalar da HTML editörleri çoğunlukla ilave Script tarzı programları kendi kodlarına ithal etmekte fazla yardımcı olmuyorlar.
Kopuk Bağlantıları Bulma: Site yönetim programınızın, sayfalarınızın arasında veya bir sayfanın çeşitli unsurları arasındaki bağlantıların kopuk olup olmadığını belirlemesi gerekir.
Bütün Sitenizin Şeması: Kullanacağınız site yönetim programı, sitenizin bütün sayfalarını, küçük pullar halinde ve birbirlerine bağlantılarını çizgilerle gösterebilmelidir. Böylece hangi sayfanın nereye bağlandığını, bağlanmamış sayfa olup olmadığını ve özellikle sitede bir sayfaya değil de, tasarlandığı sıradaki gibi sabit diskte bir dizinde duran sayfalara bağlanmış sayfaları görebilirsiniz. Site kavramıyla değil de tek tek sayfalar hazırlamak üzere geliştirilmiş HTML editörleri, çoğunlukla bir sayfadan bir başka sayfaya veya unsuruna bağ yaptığınız zaman, HTML'in bu amaçla açtığı HREF koduna, sabit diskin ve dizinin adını yazar. Site yönetim programınızın, bu sayfaları Internet'teki yeni alanınıza yüklerken, bütün bağlantıları düzeltme kabiliyeti olması, işinizi büyük ölçüde kolaylaştırır.
Microsoft FrontPage, bunlara ek olarak, oluşturacağınız Internet sitesinde, Web Server olarak kullanılan programa bağımlı olmak şartıyla, ziyaretçilerinizle etkileşmenizi kolaylaştıracak başka özelliklere de sahiptir. Bunları da kısaca sıralayalım:
CGI programı yazmadan, Form'lara Action/Hareket kazandırmak: Form'larınıza koyacağınız "Gönder" veya benzeri komut düğmelerinin karşılığı, HTML'in FORM etiketinde ACTION komutunun karşısınaz yazacağınız bir program olacaktır. Bu programlara genellikle CGI programı denilir. Eskiden bütün Web Server'ların UNIX işletim sistemiyle çalıştığı zamanlarda, bu tür CGI programlarını yazmanın en kolay yolu Perl dilini öğrenmekti. Perl nisbeten kolay bir programlama dili olmakla birlikte, işi bilgisayar programı yazmak olmayan kişiler için CGI programı ciddî bir sorun olurdu. FrontPage, Web Server'da FrontPage Extensions adı verilen program yönetmeni yüklenmiş ise, site sahibinin hiç bir programlama dili öğrenmeden Form'larına hareket kazandırmasını mümkün kılıyor.
Tartışma ve Sohbet Grupları Açma: FrontPage ile Web sitenizde kolayca tartışma ve sohbet "odaları" açabilirsiniz ve ziyaretçileriniz bu sayfalarda birbirleri ile karşılıklı yazışabilirler. Yine eski UNIX sistemlerinde bunun için ek program satın almanız gerekiyordu.
Web Sitenizde Özel Alanlar Açma: Frontpage ile oluşturacağınız sayfaları istediğiniz ziyaretçiye açma, istediğinize kapatma imkanı vardır. Özel bir sayfaya girmek isteyen ziyaretçiye, FrontPage Extensions'ın yardımıyla parola sorabilirsiniz. Yine eski Server'larda bunun için özel Unix programları gerekiyordu.
Arama Kutuları Koyma: FrontPage sayesinde ziyaretçilerinize Web sitenizdeki bütün HTML belgelerinin içinde geçen bütün kelimeleri kullanarak arama yapma imkanı verebilirsiniz. "Arama motoru" da denen bu imkandan yararlanabilmek için ilave program üreten firmalara tek kuruş ödemek zorunda değilsiniz.
Ve tabiî, FrontPage'in Internet'ten kolayca indirebileceğiniz ücretsiz bir program olmadığını da hatırlatalım. Perakende satış fiyatı 80 Dolar'la 100 Dolar arasında değişen bu programı, NT Server işletim sistemi ile ücretsiz edinebilirsiniz. Programın sadece sayfa editörü olarak kullanılabilecek bir sürümü, Internet Explorer ile ücretsiz verilmektedir. Internet Explorer da çeşitli Internet alanlarından (örneğin, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]) ücretsiz edinilebilir.
Sitenizin Etkinliği
Bir Web sitesi oluştururken, mimarîden basılmak üzere yayın hazırlamaya kadar hemen her tasarım projesinde karşı karşıya kalınan sorunla karşılaşacaksınız: Şekil mi, işlev mi?
Kimine göre, Internet bilgisayarı televizyona çevirdiği için bu kadar ilgi çekmektedir; dolayısıyla Web siteniz baştan sona bir televizyon programı gibi tasarlanmalıdır. Kimine göre, ziyaretçiler bu kadar masraf ve zahmet ederek bir Web sitesine ulaştıklarında, mutlaka yararlanacakları şeyi bulmalıdırlar.
Siz, mimarîde veya mobilyada hangi tarzı daha çok seversiniz? Şekle önem vereni mi, kullanışlılığa önem vereni mi? İnanın bu tercihiniz, yapacağınız sayfalara ve bu sayfaların tümünün oluşturacağı Web Sitesine de kişiliğini verecektir. Web sitesi, bir görsel ifade tarzıdır. Burada biz ne desek, siz yine kendi ifade tarzınızı kendiniz oluşturacaksınız.
Fakat… Unutmamak gereken tek şey, Web sitesinin oyuncak olmadığıdır. Sahibi için oyuncak niteliğinden ileri gitmeyen Web siteleri de vardır. Ama siz, bu kitapçığın en başında kendi kendizine sormanızı istediğimiz soruya verdiğiniz cevaba göre, nasıl bir Web sitesi oluşturmalısınız? Web sitesini sırf eğlenmek, bilgisayarla yeni bir oyun türüne kavuşmuş olmak için mi kuruyorsunuz? Yoksa belirli bir ticarî, fikrî, duygusal, vs., amaca mı hizmet edeceksiniz? Ya da, Web sitenizi kendiniz için mi kuruyorsunuz, başkaları için mi?
Cevabınız "Başkaları" ise, o zaman uygulamanız gereken bazı metamatik kurallar var. Bunların başında da sitenin etkin olması geliyor.
Ekonomi uzmanları, "Etkinlik, harcanan zamana göre elde edilen yararın oranıdır," derler. Bunu kendi Web sitenize uyguladığınızda şu sorulara cevap bulmak zorundasınız:
1. Bu sayfaya gelecek ziyaretçi aradığını kolay buluyor mu?
Bir Web sayfasında aranan unsurun kolay bulunması, herşeyden önce sayfanızın ziyaretçinin bilgisayarına çabuk aktarılmasını gerektirir. Oluşturduğunuz sayfaları kendi sabit diskinizde kolayca açıp kapatabilirsiniz. Sonuç itibariyle sayfalarınız browserınızla aynı sabit diskte duruyor! Ziyaretçinin browserı ile sayfalarınızın arasına binlerce kilometre mesafe ve sayısız router ile telefon teli ve uydu sinyali girdiği zaman, aynı hızı bulamayacaksınız.
Kolaylığın bir diğer ögesi ise sunuluşta içgüdüsel yaklaşımlara uygun bir tasarıma bağlı kalmaktır. Her konu, kendi içinde doğal bölümlere ayrılır. Mimar Sinan'ın hayatını ve eserlerini anlatan bir sayfa yaptığınız zaman, sitenizin "Hayatı" ve "Eserleri" diye ikiye bölünmesinden daha tabiî bir şey olamaz. "Hayat" bölümüne girebilecek bir unsuru "Eserler" bölümüne koyarsanız, bu unsura ziyaretçileriniz açısından kayıp gözüyle bakabilirsiniz. mimar Sinan'ın hayatını ile ilgilenenler bu unsuru göremeyecekler, eserlerine ilgi gösterenler ise ilgisiz buldukları bu unsura dikkat etmeden geçeceklerdir.
2. Sayfanızın temel karakterine uygun olmayan, "Olmasa da olur" diyebileceğiniz şeyler var mı?
Grafikler, zemin fotoğrafları, ses, anime grafikler ve video klipleri çoğu zaman hiç bir sayfada olmasa kimsenin "neden yok" diyeyeceği şeyler değildir. Mimar Sinan'ın eserlerini fotoğraf ve grafik olmadan anlatabilmek, hemen hemen imkansız olsa gerek; ama sırf başkaları yapıyor diye, sayfanıza açılırken çalmak üzere Mimar Sinan devri Klasik Türk Müziği'nden güzel bir örnek koymanın sayfanızın Internet'e 16 etapta bağlanan bir ISS'in abonesi ziyaretçiye vereceği sıkıntı, belki de sayfanızın tümünün görülmesini önleyecektir. Çağımızda, hiç kimsenin 10-15 saniyeden fazla kum saati seyretmeye tahammülü olmadığını bilmek zorundasınız.
3. HTML'in kurallarına tümüyle riayet ettiniz mi?
Etkin olmasını sağlamaya çalıştığınız sayfalar, kolay gibi görünen, ama bütün bilgisayar dilleri gibi incelikleri ve kuralları olan bir dille yazılıyor. HTML, diğer bir çok bilgisayar programlama dilinden farklı olarak, hata halinde de çalışabilen bir dildir. HTML'in birinci satırında hata yaparsanız, o satırdaki komutlar icra edilmez, ama ikinci satırdakiler edilir. HTML'i yorumlayan browser, hatalı birinci satırı atladığı için o satırın gereğinin yerine getirilmemesi, sayfanızın geri kalan bölümünün ziyaretçinin ekranında tümüyle amacınıza aykırı canlandırılmasına neden olabilir.
HTML'in her kuralı belirli bir amaç için vardır; bu kuralları keyfî olarak çiğneyemezsiniz. Örneğin, bir sayfanın browser tarafından Türkçe karakterlerle canladırılması için baş tarafındaki <HEAD>..</HEAD> etiketi içinde sayfa kodlama sistemiyle ilgili bir META TAG bulunması gerekir. Bir büyük yayın organının Internet sayfalarında bu etiket bulunduğu halde sayfalarındaki Türkçe altı karakter (İ, ı, ğ, Ğ, Ş ve Ş), Almanya, Fransa, İngiltere ve ABD'de, ülkenin varsa standart ASCII dizisi dışındaki harflerine veya High ASCII karakterler dediğimiz karakterlere çevrilerek gösteriliyor. Neden? Dikkat ettiyseniz, META TAG'in <HEAD>..</HEAD> etiketi içinde olması gerektiğini söyledik. Bu yayın organının sayfalarında <HEAD>..</HEAD> etiketi bulunmuyor. Sayfayı tasarlayan "Bu etiket olmasa da olur," diye düşünmüş olmalı. Bu tasarımca, kendi sayfalarını, Türkiye'de Türkçe sistemle çalışan bir bilgisayarda sınadığı için, bu basit ve görünüşte hiç bir yayarı olmayan etiketi atıp, iki satır az kod yazmaktan kurtulduğuna seviniyor olmalı!
Özetlersek, sayfalarınızın amacına uygun ve etkili olabilmesi için kolay ve çabuk yüklenen, amaç dışı unsurlarla içgüdüsel arayıp bulma davranışını bozmayan ve HTML'in tüm kurallarına harfi harfine riayet eden sayfalar olması gerekiyor

Konu: Geri: İnternet Sitesi Kurmak Ptsi Nis. 12, 2010 7:11 pm

Hayatınızın Gerçeği: İki Browser
Üzülerek belirtmeliyiz ki, sayfalarınız zilyaretçilerinizin ekranlarında hiç bir zaman sizin ekranınızda göründüğü gibi görünmeyecektir. Bunun birinci nedeni, ziyaretçileriniz Internet Explorer kullananlar, Netscape Navigator kullananlar ve Diğerleri olmak üzere üçe ayrılacaktır. HTML, Internet'in ortak dili olmakla birlikte, browserların yorumuna bağlı bir dildir. Bunun sonucu olarak bazı site sahipleri, sayfalarının başına kullanıcının browser'nın türünü ve sürümünü araştıran programlar koyarlar ve buna göre ziyaretçilerine farklı sayfa gönderirler.
Bu, her sayfanın iki ayrı türünü yapacak zaman ve paranız varsa, takip edilebilecek, ama kesinlikle gereksiz bir yoldur. her iki browser'ın birbirinden ciddî olarak ayrıldığı noktalar özellikle Dinamik HTML dediğimiz, sayfaları duraganlıktan kurtaran özellikler kazandıran tasarım komutlarıdır. DHTML unsurları, zaten bir sayfanın ziyaretçiye gönderilme süresini uzatan unsurlardır. Amacınız ektili bir iletişim ise, bu süreyi mümkün olduğu kadar kısaltmak başlıca amacınız olmalı. Sayfalarınızı her iki browser'ın ortak yorum özelliklerine göre tasarlamanız, yani mümkün olduğu kadar DHTML ögelerinden kaçınmanız, iki türlü sayfa tasarlamanıza ve gerçekleştirmenize lüzum bırakmaz.
Bunu demiş olmakla birlikte, DHTML'in ne kadar yaygın kullanıldığını da görmemezden gelemeyiz. DHTML ile sayfalarınız hareket ve ziyaretçinin tercihlerine göre içerik kazanabilir. Bu ise etkinliği arttıran bir araç olarak kullanılabilir. COOKIE denilen, sizin sitenizden ziyaretçinin bilgisayarına gönderilen küçük bilgi dosyacıkları, ziyaretçinin örneğin sizin sitenize ilk geldiğinde nelerle ilgilendiğini, hangi sayfalara gittiğini, ne gibi araştırmalar yaptığını içeren bilgileri, ikinci seferinde size ulaştırabilir. Bu kez bu ziyaretçiye sunacağınız sayfada, sadece onun ilgi alanına giren unsurlara yer verebilirsiniz. Bu dinamizmi klasik HTML ile sağlayamazsınız. DHTML, JavaScript, VBSCript gibi dillerle yazılmış programcıklarla, sayfalarınızı vermek istediğiniz ana mesajı daha kolay, daha etkili vermenizi sağlayabilir.
Bunu yaparken sadece bir browser'ın yorum özelliklerine bağlı kalırsanız, bir Javascript programının sadece IE'da tam icra edilmesine dikkat eder, Netscape kullananlar hakkında "Ne görürse görsün!" diye düşünürseniz, siteniz ticarî amaçlı ise muhtemel müşterilerinizin yüzde 50 ile 60'ını elden kaçıracaksınız demektir. Evet, Netscape halâ IE'ın bütün becerilerine sahip değil; ama ne var ki Internet'den yararlanan kişilerin büyük bir bölümü Netscape kullanıyor.
Ayrıca Netscape'in beceri alanına girse bile, IE'ın yorumlayabildiği bazı JavaScript programları, dinamik STYLE kağıtları, DIV ve SPAN etiketleri ile yapabileceğiniz bir dizi "Web oyunu," IE'ın ve Netscape eski sürümleri ve halâ kullanılan diğer browser programlar tarafından anlaşılamaz. Bu tür programları kullanan ziyaretçilerinizi düşünerek, sayfalarınızın en azından vermek istediğiniz mesajı aşağı yukarı veren bir "Sadece metin" sürümünü de yapmanızda yarar var.
Sayfalarınız bittiğinde, Internet'e koymadan önce, çeşitli bilgisayarlarla, çeşitli browser'larla sınayın. Farklı ortamlarda, nasıl durduğuna bakın. Ve en önemlisi, Internet'e koyduğunuz anda, Internet'e 28.8 K modemle bağlı bir bilgisayardan sayfalarınızın nasıl geldiğini inceleyin. Saat tutun!
Sayfanızı 15, 17 ve 21 inç ekranlarda, VGA ve SVGA grafik kartlarında, ve 640X480, 800X600 ve 1024x768 çözünürlükte inceleyin. Bununla, sayfalarınızı en az üç, en fazla altı ayrı bilgisayarda incelemeniz gerektiğini söylemiş oluyoruz. Web tasarımcıları, genellikle en gelişmiş, bol hafızalı grafik kartları bulunan, büyük ekranlı bilgisayarlarla çalışırlar. Sabahtan akşama bilgisayar ekranı karşısında çalışmak için aslında böyle bir sistem şarttır. Fakat ziyaretçilerinizin çoğu, genellikle 15 inç ve halâ bir VGA grafik kartına bağlı, 640X480 çözünürlükte bir ekran sahibi olacaktır. Sizin özene bezene oluşturduğunuz sayfalarınız, böyle bir ekranda hiç de arzu ettiğiniz görsel etkiyi yapmayabilir.
Etkinlik ve kolaylık ilkesi, birinci sayfanızda hiç bir zaman yukarı-aşağı ve sağ-sol kaydırma çubukları olmadan canlandırılmasını gerektirir. İç veya sonraki sayfalarda yukarı-aşağı kaydırma çubuğu olabilir, ama asla sağdan sola kaydırma çubuğuna basmaya gerek bırakmamalısınız. Kağıda basılmak üzere hazırladığınız sayfalarda grafiklerin ortadan bölünmeden basılacağı bir yere denk gelmesine dikkat edin.
FrontPage ile Web Sitesi İnşaatı
FrontPage (FP) ile Web sitesi oluşturmak için şu altı adımı atacaksınız:
1. FrontPage'i kurun:
<webFP01.tif>
FrontPage programını bilgisayarınıza kurmak çok kolay bir işlem. Ayrıca program kutusundan çıkan kullanma kılavuzu, İngilizce bilenler için yeterli bir kaynak. Ayrıca bir çok yazarın FrontPage'in inceliklerini anlatan kitabı da var. FrontPege'i kullanabilmek için bilgisayarınızın Windows 95, 98 veya NT ile çalışıyor olması gerek.
2. Frontpage'de sitenizi oluşturun:
<webFP02.tif>
Program açılırken, sizden sabit diskinizde bir Web alanı oluşturmanızı isteyecektir. Bilgisayarı başkalarının da kullanabileceğini düşünerek, kişisel Web alanınızın sabit diskteki bu kopyasını isterseniz parola ile gizleyebilirsiniz. FrontPage'in Kişisel Web Alanı dediği, aslında sabit diskinizde açılacak bir dizinden ibarettir.
3. Ana sayfanızı ve bağlı sayfalarınızı oluşturun.
<webFP03.tif>
Sayfalarınızı oluşturabilmek için önce bir site planlaması yapmanız ve hangi sayfanın hangi sayfaya gideceğini planlamanız gerekir. Bunu aşağıda ele alacağız. FrontPage tek tek sayfaları oluşturmak için size sayısız hazır örnek sayfadan veya tamamen boş bir ekrandan hareket etme imkanı veriyor. Ayrıca FP'in sabit diskindeki binlerce grafik unsurdan yararlanabilirsiniz. Kullanılmaya hazır düğmeler, çizgiler, bağlantı simgeleri, animasyon grafikleri, istediğiniz gibi kullanabilirsiniz; veya Microsoft'un Tema (Theme) adını verdiği tarzda, sayfalarınız arasında görsel birlik sağlayacak tarzda, hazır örneklerden hareket edebilirsiniz.
4. Sitenizi Internet'e Aktarın.
<webFP04.tif>
Bu yapabilmek için, daha önce ele aldığımız gibi, FP Weblerine ev sahipliği yapabilen bir Server'da yer kiralamış ve kendinize bir URL almış olmalısınız. Evsahibi firma, FrontPage'in adını duyunca, programın sizden isteyeceği bilgilerin tümünü verecektir. FP'in dilinde sitenizi Internet'e aktarmanın adı "Yayınlamak"tır. Menü çubuğundaa Publish (Yayınla) düğmesine bastığınızda karşınıza gelecek bir dizi ekranda, evsahibinin vereceği bilgileri gireceğiniz kutular olduğunu göreceksiniz. Bundan sonrası tamamen kendiliğinden devam edecek ve Web siteniz Internet'te yerini alacaktır.
Burada ikinci adımda belirtilen işler, sitenizi inşa ederken en çok zaman harcayacağınız adım olacaktır. Bu adımı ikiye ayırarak, biraz yakından inceleyelim
İçeriği Derleme
Sayfalarınızı yapmaya başlamadan önce şu bilgilerin kağıtta, sabit diskte veya diskette elinimizin altında olmasını sağlayın:
Ürünler ve hizmetleriniz hakkında ayrıntılı bilgi
Müşteri hizmetleri bilgileri, broşürler, el kitapları, kılavuzlar
Firmanızın, derneğinizin veya dairenizin yayınladığı bütün bültenler, dergiler, eleman arama ilanları, basın bültenleri.
Daha önce yapılmış Web sayfaları
Kurum veya kuruluşunuzun emir-komuta zinciri sırasına göre yukarıdan aşağı yetkililerinin adları, sıfatları, adresleri, telefon numaraları
Kurum veya kuruluşunuzun yıllık faaliyet ve malî raporları
Personel listesi
Müşteri listesi
Kurum veya kuruluşunuzun faaliyet takvimi
Bu bilgileri belki sitenizde kullanmayacaksınız. Ama bu bilgileri önceden derlerseniz, sitenizde kullanmanız gerektiğinde sayfa tasarım işine ara verip, malzeme peşinde koşmaktan kurtulmuş olursunuz.
Bu arada sayfalarınızda kullanmanız gereken resimler, fotoğraflar, grafikler hazır mı? Hiç bir işe başlamadan, sayfalara girmesine karar verdiğiniz her türlü malzemeyi bir kenara yığın ve bunlarla aşina olmaya çalışın. Hangi rapordan hangi fotoğrafı veya grafiği alacağınızı belirleyin.
Kağıt üzerindeki malzemenin bilgisayar ortamına aktarılması için gerekli tarayıcı (scanner), elektronik kamera, vs., gibi cihazların hazır olmasına, çeşitli bilgisayarlar arasında disketle aktarılamayacak büyüklükte malzemenin alınıp verilmesi için gerekli ağ bağlantıları veya ortak tanışabilir medya (Zip disk veya benzeri büyük disketler) bulunmasını sağlayın.
Web sayfalarına girecek metin ve başlıklarla düğmelerle seyir (Navigasyon) grafiklerindeki kelimelere kadar bütün yazıların ve başlıkların hem doğru hem de ortak bir dili olması gerekir. Metinlerin çeşitli kaynaklardan denetimi, dikkatli editörler tarafından yapılabilir. Ortak ifadeyi ise ya tek kişi, ya da birbirini çok iyi anlayan bir editörler grubu sağlayabilir. Bu nedenle Web sitesinin en az bir editörü olmalıdır. Web sitesinin herşeyi bir kişi, ve o kişi de siz iseniz, yazar sıfatınızla düzeltmen sıfatınızı birbirinden ayrı kullanmaya çalışmalısınız. Bir kişinin kendi hatasını yakalaması hiç de sanıldığı kadar kolay değildir. Bu nedenle yayın kurumlarının eskiden beri uyguladığı ilkeyi uygulayarak, yazdıklarınızın "ikinci bir çift göz tarafından görülmesini" sağlayın. Bu mümkün değilse, yazdığınız bir şeyi bitirdikten en az 24 saat sonra yeniden okuyun.
Eğer içerik derleme ve denetimini bir kurul yapacaksa, şu hususlara dikkat edin:
Eskimiş bilgileri kim ayıklayacak?
Yeni bilgiler kimden gelecek; kimde toplanacak? Bunları sayfalara yerleştirme konusunda kim karar verecek?
Örgüt içinde farklı gruplardan gelecek malzeme kimde toplanacak?
Değişiklikleri ve güncelleştirmelerden kim sorumlu olacak?
Site Internet'e açıldıktan sonra gelecek talep ve eleştiriler kimde toplanacak?
Dil ve imlâ hatalarını yakalamaktan ve düzeltmekten kim sorumlu olacak?
Web sitesi, bir anlamda grafik demektir. burada kastettiğimiz istatistik bilgilerinin belirli şekilsel sunuluş tarzı olan istatistik grafikleri değil. Her türlü resim, çizgi, fotoğraf, ve bunların belirli bir alanda sunuluşu grafik öge sayılır. Grafik unsurlar, her bir sayfanın kişiliğini belirlemekle kalmazlar, her sayfada tekrar ederek siteye bütünlük kazandırırlar. Bu nedenle tıpkı yazılardaki dil birliği gibi, grafik unsurlarda da görsel birlik sağlanmalıdır. Görsel birlik, düğmelerin biçim ve renginden tutun, üzerine yazılacak başlıklarda kullanılacak harfin türüne, şekline ve büyüklüğüne kadar aynı olmalarını gerektirir. Ayrıca sayfalarınızda fotoğraf ve çizgi resimler kullanacaksanız, hepsinin aynı tarz olması gerekir. Grafik unsurlarla ilgili teknik kurallar, bu kitapçığın kapsamını aşıyor. Grafik, grafikçilerin işidir. Bir çok grafik programı, bilgisayarda grafik unsur yapmayı olağanüstü kolaylaştırmış bulunuyor. Bu, kolayca yapılan her grafiğin "grafik" olduğu anlamına gelmiyor. Tıpkı yan yana ve alt alta dizilen bir çok kelimenin bir şiir oluşturmadığı gibi. Özellikle ticaret amacıyla oluşturacağınız Web sitesinde mutlaka bir grafik sanatçısının yardımını istemelisiniz.
Aslına bakarsanız, HTML dilini kullanarak yapacağınız bir ekran dolusu sayfa, yazıları, resimleri, çizlegileri ile, kendisi bir grafik unsur olacaktır. Bu nedenle en azından kağıt üzerinde basılmak amacıyla sayfa hazırlama deneyiminiz yoksa, mutlaka FrontPage'in hazır şablon sayfalarını kullanmalısınız.
İçeriği Sayfalara Geçirme
İnternet sitenizde yer alacak unsurları belirledikten sonra sıra bunları bir veya daha çok sayfa halinde "siteleştirmeye" geliyor. Bir site, biraraya doldurulmuş ve aralarında kavramsal bir birlik olmayan sayfalar demeti demek değildir. Bir sitenin birinci sayfasından (Index Page) son sayfasına kadar her bir sayfasının ve her sayfadaki her bir ögenin bir anlamı, sitenin varlık sebebine bir katkısı olması gerekir.
Tıpkı Gütenberg'den bu yana basılı eserlerin, kitapların, dergilerin gazetelerin, broşürlerin okuyucu olarak bizlere kazandırdığı "anlam verme davranışı" gibi, son on yıldır tasarlanan Web sayfaları da Web ziyaretçilerinde belirli bir "anlamlandırma dili" meydana getirmiş bulunuyor.
Bunu biraz açalım. Bir gazetenin birinci sayfasında, az sayıda kelime ile fakat oldukça büyük harflerle bir başlık görürseniz, başlığın kelimelerini bile okumadan bu haberin önemli olduğunu anlarsınız. Bir dergide oldukça süslü bir harf türüyle ve renkli bir zemin üstünde, yanında tanınmış bir sinema sanatçısının fotoğrafı bulunan bir başlık görürseniz, o haberin acil önemde olmadığını bilirsiniz. Bu anlama ve bilme durumu sağlayan, sizin okuyucu olarak bugüne kadar edindiğiniz tercübelerden çıkan "anlamlandırma davranışı"dır. Her davranış gibi "anlam verme" de zamanla ve deneyimle öğrenilir. Şimdi, bugüne kadar yapılmış bütün Web sayfalarını bir yere toplarsanız, her on sayfadan 7'sinde site içinde değişik yerlere gitmekte sullanılan seyir (Navigation) düğmeleri ve metinlerinin ekranın sol tarafına dizildiğini göreceksiniz. Diğer sayfalardan ikisinde seyir unsurları sayfanın altında sadece birinde sağında olacaktır. Bu, Internet abonelerine, Web sayfalarında belirli bir deneyim, alışkanlık ve beklenti oluşturmuş bulunuyor. Elbette bu "kuralı" kırmak elinizde. Ama oluşturacağınız "kural dışı" sayfa, ziyaretçilerinizde alışmadıkları bir durumla karşı karşıya oldukları hissine yol açar. Bu, dikkatli kullanılırsa, sürüden ayrılarak dikkat çekme şeklinde, olumlu bir unsur da olabilir. Ne var ki, kural dışı uygulamalara başvurabilmek için önce kuralları ustaca uygulama becerisi edinmek şarttır.
FrontPage'in şablon sayfaları arasında çok "kuralcı" olanları kadar, kurallara iyice aykırı görünler de var. Program kurulurken, bu şablonlarla yapılmış örnek sayfalar da sabit diskinize koypa edilecektir. Bunları dikkatle inceleyip, işinize uygun bir şablonu seçebilirsiniz.
FP'i ilk açtığınızda karşınıza FP Explorer adı verilen Site Yönetim programı gelecektir. Bu programda Personal Web (Kişisel Web) görünümünde (View/Navigation) menüdeki New Page (Yeni Saya) simgesini her tıkladığınızda sitenizin tümünün görünümünü veren ortadaki alanda bir sayfa simgesi oluşacaktır. Bu simgenin üzerini farenin sağ düğmesi ile tıklayarak açılacak menüden Remane (Yeniden Adlandır) maddesini seçerek, sayfalarınıza istediğiniz adı verebilirsiniz.
İyi bir site planlaması kağıt üzerinde yapılmalıdır. Sonra bu planı FP Navigation ekranında oluşturabilirsiniz. Tipik olarak sitenizin bir açılış sayfası (buna genel olarak Home Page veya Splash Page deniliyor) ve bu sayfanın içinde yer alacak seyir düğmelerine veya kelimelerine tıklayarak gideceğiniz içerik sayfaları olmalıdır.
Burada, basit bir örnek site oluşumunu görüyorsunuz:
<website1.tif>
Bu noktada sitenizdeki bütün sayfalar için ortak bir ana tema seçebilirsiniz. FP size 100'e yakın tema veriyor. Tema seçimini FP Explorer'ın soldaki memü simgeleri arasında bulunan Themes (Temalar) simgesini tıklayarak yapabilirsiniz. İşte Küresel Pazarlama (Global Marketing) adı verilen tema:
<website2.tif>
Home Pege olarak adlandırılan sayfayı iki kez tıkladığımızda, FP'in HTML editörü çalışacak ve içi boş olan bu sayfayı, seçtiğimiz temaya göre işlenmeye ve içi doldurulmaya hazır olarak karşımıza getirecektir.
< website3.tif>
Burada dikkat ederseniz, site planında ana sayfaya bağladığımız Yeni Sayfa 1 ve Yeni Sayfa 1 adlı iki sayfa, bağlantısı kurulmuş (link) olarak, ekranın sol tarafında seyir satırları olarak hazır bulunmaktadır. Bu sayfaların adını Navigation ekranında değiştirecek olursak, FP bu sayfalara yapılan bütün atıfları (linkleri) düzeltecektir.
Bu kitapçıkta HTML ile sayfa oluşturma konusuna girmiyoruz. HTML ile sayfa oluşturma konusunda temel bilgileri edinmek için, Byte Eğitim Dizisi'nin 15'nci kitabı olan HTML Rehberi'ne başvurmanız gerekir.
Sayfalarınızın tümünü inşa ettikten, içeriklerini yerleştirdikten, bağlantılarını kurduktan sonra, FP Explorer'a bu sayfaları ve içlerindeki bütün unsurları Wes sitenize evsahipliği yapacak firmanın Web Server'ına göndermeniz, veya FP'nin diliyle "Yayınlamanız" (Publish) gerekir. Web evsahibinizin Server'ı FrontPage-uyumlu ise FP bunu mevcut Internet bağlantınızı kullanarak yapacaktır.
Web Sitenizin Yönetimi
Site yönetimi, bir siteyi oluşturmak kadar önem taşıyor. Sitenizi FP uyumlu bir Server'da oluşturuysanız, evinizde veya işyerinizdeki bilgisayardan evsahibinin Server'ındaki sitenizi kolayca yönetebilirsiniz. Site yönetimi ile kastedilen işler arasında, Açma İzni, Sayfa Değiştirme ve Güncelleştirme ve İdare Yetkileri bulunur.
Yapacağınız Web sayfalarının otomatik olarak herkes tarafından görülme, yani Browser programı ile açılabilme izni vardır. Fakat tamamen özel bir Web sitesi yapıyorsanız, sitenizi sadece belirli kişilere veya belirli bir parolayı verecek kişilere açabilirsiniz.
Sitenizdeki sayfaların inşası, güncelleştirilmesi ve FP HTML Editörünü kullanarak değiştirilmesi yetkisini, ancak Authoring yetkisi olan kullanıcılar kullanabilir. Siteyi oluşturan kişi, FP tarafından Yönetimi (Administrator) olarak bilinir ve program kurulurken yöneticiden bir kendisine bir parola seçmesi istenir. Bu parola verilmedikçe FP bilgisayarda oluşturulacak Kişisel Web'i açmayacaktır. Yeni bir Web alanı oluşturmak isterseniz, FP kim olursanız olun sizden bir parola seçmenizi ister ve yapacağınız Web sitesi bu parola verilmedikçe yeniden açılamaz. Bir Web sitesini oluşturan kişi, FP'nin deyimiyle sitenin yöneticisi, sitede ve sayfalarında değişiklik yapma yetkisine sahiptir ve bu yetkiyi istediği isme verebilir. Yönetici herhangi bir FP Web sitesi için yetki vereceği kişilere bir de parola seçmek zorundadır.
Bir FP Web sitesinde yetki dağıtma yetkisi de sitenin yöneticisine aittir. Yönetici bu yetkiyi de tıpkı Authoring yetkisi gibi istediği isimlerle, parola vererek, paylaşabilir. Yönetici, isterse kendi yetkilerini de değiştirebilir. (Yetki verme veya Authoring yetkisini başka bir kişiye devretmeden yöneticinin kendi kendisinin yetkisini yok etmesi halinde Web sitesi açılamaz hale gelebilir!)
Bir sitede oluşturulacak dizinlere kimin erişebileceği ve içindeki kimin görebileceğine ilişkin yetkiler ise FP'den değil Web Server'dan yapılabilir.
FrontPage'in Özel Unsurları (Components)
FP'i diğer Web yönetim programlarından ayıran önemli özelliklerinden biri Component adı verilen bazı unsurlarla, sayfalarınıza ve sitenize ziyaretçilerle etkileşme, güvenlik ve kullanım kolaylığı sağlamasıdır. Component'lar genellikle dinamik nesnelerdir; Web sayfanızın durumuna veya kullanıcının bir hareketine bağlı olarak bir şeyler yaparlar.
Component'lar, FP'in HTML editöründe Insert (Ekle) menüsünden Insert FrontPage Components maddesi (FrontPage Unsuru ekle) seçilerek girilir. Bazı Component'lar ise yine Insert menüsünden Active Elements seçilerek girilebilir. Bu unsurları kısaca tanıtıtalım:
"İçindekiler Tablosu" unsuru, içinde yer aldığı HTML sayfasında bir Web sitesindeki bütün sayfaların bağlantısı ile birlikte bir listesini oluşturur. Ziyaretçileriniz bu listede istedikleri satırı tıklayarak arzu ettikleri sayfaya ulaşırlar.
Arama Formları: Sitenize koyacağınız ve içinde metin arama kutusu, arama düğmesi veya kutuyu temizleyerek yeniden başlama imkanı veren Sil düğmesi bulunan bir formla, verilecek kelime veya kelimelerin sitenizdeki bütün sayfalarda aranmasını sağlayabilirsiniz. Sonuçlar, metnin geçtiği sayfaların adları ve bağlantıları ile gösterilecektir.
Sayfa ve Grafik Ekleme Unsurları (Include Component): Diyelim ki bazı sayfalara belirli bir konuda bir metin koyacaksınız. Ancak bu metin, zaman zaman değişecek. Bu metnin yer aldığı 10, 15 sayfayı tek tek her seferinde düzeltmek yerine, bu bilgiyi bir HTML sayfasına koyabilirsiniz; sonra bu sayfayı, sözkonusu metnin görülmesi gereken heryere eklersiniz. Ekleme sayfanın içeriği değiştiği zaman eklendiği heryerdeki bilgi de değiştirilmiş olacaktır. Bunu metinle değil de grafikle de yapabilirsiniz.
Zaman damgaları (Timestamps): Bir sayfaya konulan "zaman damgası", sayfanın en son değiştirildiği tarih ve saati metin olarak gösterir. Siz sayfanıza sadece zaman damgası unsuru koyarsınız; ancak bu damga ziyaretçinin ekranında, tarih ve saati belirten metin olarak gösterilir.
Yer tutma unsurları: Bir HTML sayfasının ilk tasarımını yapan ve daha sonra sayfayı değiştiren kişilerin adı ve soyadı ile sayfanın tanımının yerini tutacak bu unsurlar sayfa sabit diske kaydedildiğinde, yerini tuttukları unsurun içeriğini kendi yerlerine yazarlar. Böylece bir sayfanın kimin tarafından tasarlandığı, kimin tarafından değiştirildiği ve tanımı herseferinde hatırlanarak değiştirilmek külfeti ortadan kalkmış olur.
FrontPage'in Form Unsurları
FP, ziyaretçilerin Web siteleri ile etkileşmesini sağlamada CGI programlama zorunluğunu da ortadan kaldırır. Formları şu maksaklarla kullanabilirsiniz:
Ziyaretçilerden, isim, adres, telefon numarası, elektronik adres, görüş ve düşüncelerini derlemek için yararlanabilirsiniz.
Ziyaretçilerin, siteniz veya sitenizi tahsis ettiğiniz konular hakkında görüşlerini, düşüncelerini ve tepkilerini derleyebilirsiniz.
Sitenizde tanıtımını yaptığınız mal ve hizmetlerin satışını yapmak üzere, kredi kartı numarası ve teslim adresi gibi bilgileri alabilirsiniz.
Belirli bir konuda ziyaretçileriniz arasında tartışma açabilir, herkesin görüş ve düşüncesini belirtmesine, veya başkalarının görüş ve düşüncelerine tepkisini göstermesine imkan sağlayabilirsiniz.
Form oluşturmanın HTML bölümüne girmeden, FP'in formla elde edilecek bilgileri işlemesine imkan veren komutlar ve unsurlarından söz edelim. FP, oluşturacağınız forma otomatik olarak Form Handlers adını verdiği, formla elde edilecek bilgilerin işlenmesinde kullanılacak unsurlar ekler. Bu unsurlar, ya FrontPage Server Extensions adı verilen, kullanılması son derece kolay ve Sadece Microsoft'un değil fakat başka firmaların, hatta Unix ortamında çalışan bazı Web Server'ların da kullanabildiği mini-programlar sayesinde hizmete sokulabilir. FP bir formla elde edilecek bilgiyi ya Server'daki Web alanında, ya da sabit diskte ayrılacak bir dizinde belirlenecek bir yazı dosyasına ekleyebilir. FP ayrıca bu bilgileri verilecek bir elektronik posta adresine gönderebilir.
FP, arzu ederseniz, Form Handler'ları, ISAPI (Internet Server Application Program Interface), NSAPI (Netscape Server Application Program Interface), CGI (Common Gateway Interface) veya ASP (Active Server Page) uyumlu bir şekilde de oluşturabilir. Bu arayüzlere uygun oluşturulacak Handler'ların kullanılabilmesi için Web Server'de bu arayüzlerle çalışan programların kurulmuş olması gerekir.
FP'nin sitenizi sadece kayıtlı kullanıcıların ziyaret etmesine imkan veren Kayıt (Registration) formu ile tartışma grupları oluşturmaya yarayan Discussion Groups sihirbazı, özel bir çaba gerektirmeden, kolayca uygulanabilecek formlardır. Bu formların kullanılması için Microsoft'un Internet sitesinde ([Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]) geniş bilgi bulabilirsiniz.
Tavsiyeler
Bir Web sayfası tasarımcısının en büyük yardımcısı, diğer Web siteleridir. Web sitelerinin iyi, güzel, zevkli, çabuk açılan, içinde hareket etmesi kolay olanlarından örnek almak gerekir. Buna karşılık kötü, çirkin, zevksiz, yavaş açılan ve en önemlisi ziyaretçi olarak sizi sinirlendiren sayfalardan ders almak gerekir.
HTML tasarımı üzerine okuyacağınız ciltler dolusu kitaptan daha fazla yararı şu tavsiyeyi tutarak elde edebilirsiniz:
Internet'te "En İyi" sayfaları bir araya getiren şu sayfadaki bağlantıları izleyin ve ulaşacağınız sayfalardan hoşunuza gidenlerin ekran görüntüsünü yakalayın:
<webbest.tif>
[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
Internet'te "En Kötü" sayfaları bir araya getiren şu sayfadaki bağlantıları izleyin ve ulaşacağınız sayfalardan en itici ve çirkin bulduklarınızın ekran görüntüsünü yakalayın:
< webnotbs.tif>
[Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.]
//////////////////KUTU////////////
Ekran Görüntüsü Yakalamak
Browser programında, veya başka bir programın penceresi içindeki görüntüyü, grafik olarak yakalamak ve sabit diskinize kaydetmekle, ekranın o andaki fotoğrafını çekmiş olursunuz. Bunun için piyasada çeşitli programlar satılıyor. Ancak Windows ortamında bunu başka programa ihtiyaç duymadan yapabilirsiniz. Bütün ekranın görüntüsünü yakalamak için klavyenizdeki Print Screen tuşuna bir kere basın. Sadece o anda odak noktası olan, en önde veya fare simgesini içine tıklamış bulunduğunuz tek pencerenin görüntüsünü elde etmek için önce ALT tuşunu tutun ve bırakmayın, sonra Print Screen tuşuna basın. Sonra herhangi bir grafik programını, örneğin Windows'un Paint programını açın Edit menüsünden Yapıştır/Paste maddesini seçin. Yakaladığınız ekran görüntüsünü şimdi BMP biçiminde grafik doysayı olarak sabit diskinize kaydedebilirsiniz.
<websccap.tif Resimaltı: İşte bir MS Word ekranının görüntüsü Paint programında.>
//////////////////////////////////////////
İyi tasarım, iyi saç traşı gibidir: Göze görünmez. Ya da iyi tasarım iyi radyo spikeri gibidir; konuşanı değil, haberi dinlersiniz. İyi tasarlanmış bir sayfada, dikkatiniz tasarımın kendisine değil, içeriğe döner. Ve iyi bir tasarımın yerini hiç bir şey tutamaz. "Sayfam kötü de tasarlanmış olsa, önemli değil; nasıl olsa içeriği önemli!" diyen bir site sahibi, kendisini başarısızlığa mahkum eder.
Bir Web sayfası, sayfayı oluşturulan sanatçı ve teknik ekibin üzerinde çalıştığı bilgisayarın ve özellikle ekranının imkanları değil, ortalama bir bilgisayar sahibinin edinebileceği bilgisayarın imkanları ve yetenekleri gözönüne alınarak yapılmalıdır. Sayfalar baştan aşağı grafikle dolu olur ve grafikler renk ve diğer unsurlar açısından büyük bilgisayar dosyaları oluşturursa, bu sayfaların yavaş bir bağlantıya sahip bilgisayara aktarılması da yavaş olur. Bu nedenle Web sayfaları, 14 inç VGA ekran standartı dikkate alınarak, 72 DPI çözünürlükte, Windows sisteminin temel 16 rengi kullanılarak yapılmalıdır.
Index.html
Web sitenizi yaptığınızda, mutlaka ana sayfanızı Index.html olarak adlandırın. FP bunu sizin için otomatik olarak yapacaktır ve bunun bir sebebi var. Bir bilgisayar kullanıcı Browser'ının adres kutusuna bir sitenin adresini yazar ve bu site içinde belirli bir sayfanın adını vermezse, (örneğin, sadece [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] yazarsa) Web Server hangi sayfayı gönderir? Bir çok Web Server için varsayılan sayfa Index.html'dir. Bazı Server'lar varsayılan sayfanın Default.html olarak adlandırılmasını isterler. Eski sürüm Server'lar arasında sayfa adı vermeyen ziyaretçiye web sitesinin kök dizini (root directory) içinde yer alan dosya adlarını gösteren bir liste sunanlar veya ziyaretçiye hata mesajı verenler de vardır. Web evsahibinize, Server'ının varsayılan sayfa olarak hangi adı vermeniz gerektiğini sorun ve ana sayfanıza daima bu adı verin.
Davranış Kuralları
Özellikle ticaret amaçlı Internet sayfasının muhtemel müşteri olan kişinin bilgisayarına yavaş aktarılması, kişinin ilgisinin dağılmasına ve bizim muhtemelen bir satış imkanını kaçırmamıza neden olur. Web sayfası tasarım programlarının çoğu zaman bir sayfanın Internet Server’ından kişinin bilgisayarına yüklenmesi için geçecek süreyi hesap etme imkanları bulunmaktadır. Bu imkandan yararlanılarak, sayfamızın Internet’e örneğin saniyede 14.4 Kbps aktarabilen bir modemle bağlı kişinin bilgisayarına ne kadar sürede aktarılacağını daima gözönünde tutmalıyız.
Web sayfalarımızı, Microsoft firmasının Internet Explorer programı ile izleyecekler kadar, hatta onlardan daha çok sayıda Netscape firmasının Navigator programını kullanarak ziyaret edecek kişiler olacağını hiç bir zaman akıldan çıkartmamalıyız.
Web sayfalarımız, bizi ziyaret eden kişinin bilgisayarında mevcut düzenleri asla bozmamalıdır. Bizim sayfamız, örneğin ziyaretçinin kullandığı programı tam ekran çalışmaya zorlarsa, ortaya hiç istemediğimiz sonuçlar çıkabilir. Biz bir takım bilgisayar programlarının nelere muktedir olduğunu, bilgisayar kullanıcılara kanıtlamak üzere Web sayfası yapmıyoruz. Adı üstünde sayfamızı ziyaret eden kişi ziyaretçi olduğuna göre kendisine mümkün olan bütün saygımızı göstermek zorundayız.
Ağ Davranış Kuralları adıyla (Network Etiquette--Netiquette) yaygın olan kuralları burada kısaca tekrar edelim:
1. Kimseye hakaret etmeyin ve kimseyi öfkelendirmeyin. Sayfanıza sadece güzel şeyleri alın. Kimseyi küçük düşürücü yazı veya resim yayınlamayın.
2. Sahibinin izni olmadan, telif hakkı başkasına ait eserleri sayfanıza koymayın. Bir yazı ve resmin, ya da bir başka sanat eserinin fotoğrafının mutlaka bir telif hakkı sahibi vardır. Bir yazının yazarının, bir fotoğrafın fotoğraçının, bir resmin ressamın izni olmadan bir basın-yayın aracına alınarak yayınlanması nasıl yasaksa, aynı şekilde Web sayfasına da konması da yayınlanması anlamına gelir ve aynı şekilde yasaktır. Bir Web yöneticisinin günümüzde söyleyebileceği en yanlış söz, “Nereden bilecekler!” sözü olsa gerek.
3. Ticaret simgesi ve ticari marka gibi, yanında belirleyici simgesi olan logoları, ilgili firma ile açıkça yapılmış bir anlaşmanız yoksa kullanmayın.
4. Sizden kendi sayfasına bağlantı vermenizi istememiş veya sayfasında bunu açıkça belirtmemiş kişi veya kuruluşların sayfalarına asla bağlantı vermeyin. Belirli bir Web alanına veya sayfasına bağlantı vermeniz gerektiğini düşünüyorsanız, sayfanın sahibinden yazılı izin alın.
5. Ziyaretçilerinizin size, alanınız ve sayfanız hakkında ne düşündüklerini söyleme fırsatı verin; sayfalarınızın altında, Webmaster’ın adresini vermeyi ihmal etmeyin

Konu: Geri: İnternet Sitesi Kurmak Ptsi Nis. 12, 2010 7:12 pm

Görsel Denge
Günümüzde içeriği tayin ederken düşülen en büyük yanlışlardan biri, Internet’in en büyük müdavimlerinin iki satırdan daha fazlasını okumayan kişiler olduğu varsayımıdır. Internet’ten toplumun her kesiminden kişilerin yararlandığını varsaymak zorundayız. Sayfamızın amacı uzun uzun bilgi vermekse, “Nasıl olsa kimse okumuyor!” diye bu bilgileri kırpmak, gerçekten o bilgiye ihtiyacı olan kişilere haksızlık olur. Sayfamızın bir hareket noktası, bir geçiş noktası olduğunu tahmin ediyorsak, kimseyi fazla oyalamaya, istemediklerini bildiğimiz bilgileri zorla vermeye de hakkımız yoktur.
Grafik tasarımcı, içeriğin trafik polisidir, dersek gerçeği abartmış olmayız. Hangi görsel etkinin nasıl sağlanacağını belirlemek görsel tasarımcının işidir. Tasarımcı, bu işi yaparken önemli unsurların zincirin başında gelmesini sağlamalı, bilgi akışının belirlenmiş kurallara uygun bir şekilde ziyaretçiye ulaşmasına yardımcı olmalıdır.
Yale Tıp Fakültesi’nin, ekrana bakan kişinin göz hareketlerini belirleyen cihazlarla donattığı bilgisayarların başına oturttuğu 12 bin kişiyle yaptığı araştırma bir bilgisayar ekranının görsel taranma çizgisinin, (1) soldan üst köşeden sağ üst köşeye, (2) sağ üst köşeden sağ alt köşeye doğru genel tarama (3) yeniden sol üstten itibaren okuma, ve (4) üst orta noktadan aşağı doğru okumayı sürdürme tarzında olduğunu gösteriyor.
<webgors2.tif>
Buna göre, izleyici Web sayfasında önce büyük şekil kitlesini ve renkleri görmekte, önplandaki unsurlarla arka plandaki unsurlar arasındaki kontrastın farkına varmaktadır. İzleyici ancak daha sonra, varsa grafik unsurların verdiği bilgiyi almakta, üçüncü olarak da okumaya başlamaktadır. Okuma tahmin edilebileceği gibi, en büyük kitleden benzetme yoluyla başlamakta ve daha sonra kelimelere inmektedir.
Bu belirleme, bize, Web sayfasının bütünü itibariyle mükemmel bir grafik dengesine sahip olması gerektiğini gösteriyor: salt metinden ibaret gri bir sayfa itici ve sıkıcı iken, büyük ve geniş grafikler, büyük ve kara likeler halindeki harfler özellikle içerik arayan daha rafine izleyiciye “içi boş” izlenimini verecektir. Grafik sanatçı, bu noktada sayfanın beklenen “müşterisi”nin varsayılan ilgi odağını, grafikle metni dengeleyerek bulmak zorundadır.
<webgors1.tif>
Bu dengede oran ve uygunluk, sadece sayfanın hedef kitlesi, ya da başka bir deyişle sayfanın içeriği dikkate alınarak bulunabilir.
Yazıyı soldan sağa doğru okumaya alışmış toplumlarda, görsel dikkatin ekranda da soldan sağa doğru gitmesi doğaldır. Bu nedenle Web sayfalarında da ekranın üst yarısı, görsel odak noktası olmalıdır. Ne var ki, 14 ile 16 inç arasında değişen en yaygın ekran türünde, önce işletme sisteminin menüleri, altında browser’ın başlık ve menüleri, genellikle grafik sanatçısına, çalışabileceği temiz alan olarak 8 cm’e 13 cm’lik bir alan bırakmaktadır. Bu alanın mümkün olduğu kadar yumuşak, pastel renklerle doldurulması; sert, aşırı yoğun çarpıcı renklerden kaçınılması gerekir. Bu tür renkler ancak çok fazla dikkat çekmek istediğimiz, bir ya da iki unsur için saklanmalıdır. Yazılar mutlaka arkalarındaki zeminle çarpıcı bir kontrast oluşturmalıdır. Dramatik ve karmaşık grafikler, mutlaka grafik sanatçıları tarafından yapılmalıdır.
Metinleri daha belirgin hale getirecek noktalar, kutular, yatak ve dikey çizgiler, çoğu zaman görsel bütünlük sağlamak yerine sayfanın tümüne yama hissi verirler. Görsel sanatçıların çoğunun HTML dilinden nefret etmelerinin sebebi, H1 ve H2 başlık etiketlerinin çoğu zaman aşırı büyük başlıklar oluşturmasındandır. Grafik sanatçıları, görsel etki unsurlarının etkisini iyi bildikleri gibi, HTML gibi, hassas ayara izin vermeyen bir dille, stilistik ürünler vermenin zor olduğunu biliyorlar. Aşırı kullanılan grafik etkinin, nasıl bir sonuç verdiği, palyaçoların makyajlarından ve giysilerinden kolayca anlaşılabilir.
Bütün görsel tasarımlarda olduğu gibi, Web sayfası tasarımında da tutarlılık şarttır. Web alanları, günümüzde firmaların kurumsal imajlarının oluşumunda en önemli unsur haline gelmiş bulunuyorlar. Bir firmanın basın ve televizyon reklamlarında nasıl aynı imaj sürdürülmek zorunda ise, sonuçta bir tür televizyondan ibaret olan Web’de de aynı imajın korunması gerekir.
Grafik unsurlarla “stil” oluşturmaya kalkmak, grafikçilerin işidir. Bir Web alanının başından sonuna tutarlı bir şekilde izlenen grafik uygulama, sonunda izleyicide Web alanının sahibi kurum hakkında bir yorum uyandırır. Bu nedenle sırf süsleme amacıyla, sayfaların orasına burasına çizgi ya da fotoğraf unsurları konulmamalıdır. Özellikle çizgi grafiklerin üç boyutlu görünmesini sağlamak gerektiği inancı, günümüzde hemen hemen bütün Web tasarımına egemen olmuş ve hemen hemen her grafik unsurun bir tarafına gölgeler yerleştirilmiş bulunuyor. Gölge, bir görsel öge olarak kullanılacaksa, sayfanın tümünün bir bütün olduğu unutulmamalıdır. Bir unsurun gölgesi sağa aşağı, diğerininki sola yukarı düşemez. Böyle bir uygulama, sayfayı izleyende derinlik duygusundan çok baş dönmesi ve mide bulantısı duygusu verir!
Ana sayfa, ya da yaygın adıyla home page, ya da giderek moda olan bir yaklaşımın verdiği isimle splash page, izleyicinin bizim Web alanımıza daldığı noktadır. Bu nedenle sayfada bir davet unsuru olması şarttır. Bu sayfanın az ve öz unsun içermesi de giderek yaygın bir tarz olmaya başladı.
Ancak izleyicinin içi tamamen boş, alanımızın ana unsurlarına bağlantılar vermeyen, buna karşılık görkemli grafikler içeren bir sayfa ile zaman kaybetmesi, bize ne kazandırır? Bir gazete veya derginin Web alanı, yayınladığı organın kapak sayfasına benzeyebilir. Ama bir üretim firması, ana sayfasında hiç değilse belli başlı mal gruplarının bağlantıları olmalıdır.
Çoğu Internet’e modemle bağlanan izleyiciler için, minimalist, yani küçük grafiklerin geniş alanlar işgal etmesini sağlayan, başlıklardan ve beyaz alanlardan yararlanan, buna karşılık görsel etkisi son dere yüksek sayfalar yapılması mümkündür.
Ekranın coğrafyası
Özellikle meslek yaşamı boyunca kağıt üzerinde grafik üreten sanatçıların, bilgisayar ekranında izlenmek üzere grafik yapmaya başladıklarında karşı karşıya kaldıkları ilk sorun, ekranda büyük görünen grafiğin kağıt üzerinde küçücük kalmasıdır. Kağıt üzerine geçirilecek grafikleri bilgisayarla çizen grafik sanatçılarından kimi de kullandıkları 21 inçlik ekranda yaptıkları grafiklerin, evlerdeki 14 inçlik ekranlarda nasıl görüneceğini pek hesaba katmazlar. Yapılan hemen hemen bütün araştırmalar, Web ziyaretçilerinin sadece yüzde 10'unun bir ekranın sağında ve altında kalan unsurları görmek için, kaydırma çubuklarını kullandıklarını gösteriyor. Başka bir deyişle, grafiğiniz, 14 inçlik bir ekranın sağından ve altından dışarı taşıyorsa, izleyicilerinizin yüzde 90'ını kaybediyorsunuz, demektir.
Bilgisayar ekranı, çoğu zaman gazete ve dergi sayfalarından küçüktür. Web tasarımında sık sık yapılan hata, grafiklerin 14 inçlik bir ekranın temiz görüntü alanının dışına çıkmasıdır. Macintosh ve Windows’un kapladıkları alanlarla Internet Explorer ve Netscape Navigator’ın çerçeve başlıkları çıktıktan sonra kalan bu temiz alanın ölçüsü, 535 pixel genişliğinde320 pixel yüksekliğindedir. Pixel, ekranda görüntüyü oluşturan noktaların ölçüdür ve ekran imalatçısına göre ve ekranın büyüklüğüne göre değişmektedir. Bu ölçüyü geçen bir grafik, A4 kağıda basılamaz.
<webalan.tif>
Buna göre, tasarımcı genişliği 13 ile 15 inç arasında değişen bir ekrana göre çalışsa bile yapacağı sayfanın kağıda dökülmesi ihtimali varsa, sayfasının enini, 600 değil, 535 pixel’i geçmeyecek şekilde ayarlamalıdır. Ekrandaki sayfamızın eni kağıt üzerinde yaklaşık 21 cm olur. Oysa bunun yaklaşık 19 cm’si kağıda basılabilir. Buna karşılık kullanıcının sayfasını aşağı-yukarı kaydırmasını önlemek üzere tasarlanan bir ekran sayfasının yüksekliği 350 pixel (yaklaşık 12.5 cm) olurken, 672 pixel (yaklaşık 23.5 cm) bir ekran sayfası sayfa rahatça A4 veya ABD standardı dosya kağıdına basılabilir. Bir çok Web sayfasının kağıda dökülmesi tasarımcının ilk olarak gözönünde tuttuğu husus değildir. Tasarımcı, çok metin unsuru yeralan sayfaların hemen hemen daima kağıda döküleceğini unutmamalıdır. VGA ekranı sağından soluna dolduran bir yazı, kağıda döküldüğünde, sağdan 2 santimetresini kaybedecek demektir. Browser programların Macintosh veya Windows ortamında tam ekran olarak gösterdikleri temiz alan farklıdır. Bu nedenle kayıp, 2 cm’nin altında veya üstünde olabilir.
Baskı bakımından kayba uğramayacak “tam ekran” ölçüleri Netscape Navigator ve Internet Explorer’da azami genişlik 535 pixel, azami yükseklik 295 pixel olarak planlanmalıdır. Buna karşılık basılması düşünülmeyen sayfalar 595'e 295 pixel olarak çalışılabilir.
Burada sayfanın uzunluğundan da söz etmek zorundayız. Bilgisayar ekranlarının sağındaki kaydırma çubuğu, ekrandan uzun bir içeriğin yukarı doğru kaydırılmasını sağlar. Özellikle firmanın Web alanı için önemli sayfaların bağlantıları, bir ekran dolusu içeriğin altında kalırsa, izleyicinin nerede ne gibi bağlantı olduğunu bilmediğini ve çok az kişinin ekranında sayfayı yukarı doğru kaydırdığı gerçeğini hatırlarsak, büyük bir ihtimalle ana sayfamıza kadar gelmiş bir ziyaretçinin bizim için önemli sayfalara gitmesini sağlayamamış oluruz.
Sayfamızı ekrandan uzun tutmaya karar verirken, izleyicinin sayfayı mutlaka kaydıracağından emin olmalıyız. Bir gazetenin haber özetleri sayfasını tasarlayan kişi, bundan hemen hemen yüzde 100 emin olabilir; ziyaretçi zaten haberi okumak için o sayfada bulunmaktadır ve haber ne kadar uzunsa, ekranını o kadar kaydıracaktır. Ama metin halinde bilgi verilmeyen buna karşılık tasarımcı için önemli bağlantılara yer verilen bir sayfanın, bağlantıların bulunduğu alt kenarı, tasarımcının bir yanlış hesabı sonucu ekranın 2 santimetre altında kalmış ise, bağlantıların orada olabileceğini tahmin etmeyen bir çok kişi, bu içi boş sayfaya bir kaç dakika baktıktan sonra mouse’ını Geri Dön düğmesine doğru sürmeye başlayacaktır.
HTML dilini kullanarak yaptığımız sayfaların, gazete dergi sayfası gibi statik olmadığını hatırlamamız gerekir. Adı üzerinde HTML, hypertext’e--ekranı yani birbirine sıçratabilecek hyper bağlantılar içeren metinlere--dayanmaktadır. Verilecek bilgiler ekranlar dolusu bir metin oluşturuyorsa, bunu bir ekranlık parçalara bölerek, ve parçaları birbirine bağlantılayarak, izleyicinin kaydırma çubuğunu kullanma zorunluğunu ortadan kaldırabiliriz. Verdiğimiz bilgi gerçekten çok uzunsa, örneğin bir şirketin yıllık mali raporunu Web sayfalarımıza koyacaksak, daha iyi bir teknik raporun yazı ve grafikleri ile birlikte kullanıcının bilgisayarına download edilmesi için bir bağlantı koymak olabilir.
Web’de Sayfa Düzeni
Mevcut Web sayfası tasarım programları, Quark Express, Corel Ventura veya Adobe PageMaker gibi sayfa tasarım programlarından çok daha az denetim imkanı getirmektedir. Bunun başlıca nedeni, kullanıcının bilgisayarı ile Web Server programının bulunduğu bilgisayar arasındaki iletişim protokolüne (HTTP) uygun bir iletişim sağlamak zorunda olan HTML dilinin karşı karşıya olduğu teknik zorluklardır. Ama bu zorluklar, bir taraftan HTTP protokolünde, diğer taraftan browser programlarının HTML’i yorumlayışlarındaki sürekli gelişme sayesinde, yavaş da olsa, giderek azalmaktadır. Şimdilik bazı zorluklar var diye, HTML sayfaların palyaço makyajı gibi olması da gerekmez. HTML ile yapılabilecek muhteşem tasarımlar vardır. Hele, HTML 4.0 sürümü ile sağlanan ve sayfalarda görsel birlik bağlamakta kullanılması gereken yerel STYLE kodu veya Cascading Style Sheet (CCS) adı verilen stil komutları dosyası oluşturma imkanı, görsel açıdan etkili HTML sayfalar yapmayı mümkün kılmaktadır.
Aşağıda, görsel açıdan arzu edilen etkiyi sağlamakta kullanılabilecek bazı HTML tasarım kolaylıkları sıralanmaktadır:
Renk
Bir Web alanının çeşitli sayfaları arasında görsel birliği, belki de diğer grafik unsurlardan daha fazla, renk birliği sağlar. Daima Macintosh sisteminin daha zengin renk skalası yerine Windows’un daha kısıtlı temel renklerini kullanınız. Windows 95 ile PC dünyasına da 256 renk içeren paletler gelmiş olmakla birlikte, Windows sistemi gerçekte 216 renk üretebilir. güvenli bir renk skalası, en az üç en fazla beş renk içermelidir. Bu renklerin Windows’ın sistem renkleri olmasına dikkat ediniz. Sistem skalasında yer almayan bir renk seçtiğiniz zaman, bu rengin hangi tür bilgisayar ekranında nasıl gösterildiğini mutlaka sınayınız. Sizin ekranınızda hafif bir sarı, bir başka bilgisayarın ekranında neon sarısı olabilir. İzleyicinin bizim arzu ettiğimiz rengi, arzu ettiğimiz tonda görmesini sağlamak için, sayfanın geri planına renklendirlmiş boş kutudan oluşan grafik yerleştirmek, sadece sayfanın aktarılmasını geciktirmeye yarar. Renk tonundan fedakarlık ederek, sayfalarımızın hızlı aktarılabilir olmasını sağlamalıyız. Netscape’in renkleri Hexadecimal sayılarla tanıdığı, buna karşılık Explorer’ın renkleri isimleriyle tanıyabildiğini unutmamak gerekir. Explorer da hexadecimal değerleri tanıyabildiğine göre, güvenli bir uygulama daima renklerini sayıyla ifade etmektir.
Ölçüler
Sayfanın kodlanması sırasında işi şansa bırakarak, ölçüleri yüzde olarak vermeyiniz; daima pixel olarak veriniz. Yatay olarak bütün unsurlarınızın genişliği, sayfanın izleyici tarafından kağıda basılacağını tahmin ediyorsanız 539 pixel’i, sadece ekranda seyredileceğini düşünüyorsanız 350'yi geçmemelidir. Bununla birlikte sayfada yatay veya dikey kaydırma çubuğunun çıkmasına neden olmayacak bir tasarımda, ölçülerin yüzde olarak verilmesi, büyük ekranı olan izleyicilerin teknik imkanlarından kendi lehimize yararlanmamızı sağlar.
Sütun
HTML, sayfayı sütunlara bölemez. Bu bakımdan sütunlu sayfa düzeni ya tablo ile, ya da grafik unsurların mutlak koordinatları verilerek yapılabilir. Mutlak koordinat yöntemi sadece browser programlarının 4.0'ncü sürümüyle uygulanabilir olduğuna göre, eski sürüm browser sahipleri, bizim sütunlar halinde görüleceğini sandığımız unsurları, alt alta dizilmiş olarak görebilirler. Tabloların kutularına arka plan rengi ve görüntüsü verebiliriz. Bu imkandan yararlanırken, sayfanın aktarılması hızını ne ölçüde yavaşlattığımızı hesaba katmalıyız. Tablonun her bir kutusunu, bağımsız bir HTML sayfası gibi ele alabilir ve içine metin ve grafikleri yerleştirebilirsiniz. Yeni sürüm browserlar, tablo kutusu içine yeni bir tablo bile kabul edebilirler. Tablo, etkili bir sayfa tasarımında güçlü bir araç olarak kullanılabilir.
Çerçeve
HTML’e sütun görüntüsü veren bir diğer imkan çerçeve (frame) komutlarıdır. Ne var ki, bilgisayar kullanıcılarının sahip olduğu browserların eski sürümleri, çerçeve komutlarını yorumlayamazlar. Çerçeveli sayfaların yavaş yüklendiği gerçeği de bir çok kullanıcıda çerçeveye karşı olumsuz bir önyargı oluşturmuş bulunuyor. Bununla birlikte çerçeve, sayfanın bir köşesini sabit hale getirerek, tasarımcıya değişmeyen bir seyir denetim alanı verir ve bağlantılar buraya yerleştirilebilir; ama tasarımı önce hiç çerçeve kullanmadan yapmanın yollarını aramalıyız. Seyir (navgation) bağlantılarımızı, her sayfada tekrarlamak veya bağlantı komutlarını içeren basit grafiği her sayfada tekrar ederek, çerçeveye başvurmaktan kurtulmak mümkündür. Çerçeve kullanmaktan başka çare yoksa, çerçeve genişliklerinin toplamının, tayin ettiğiniz sayfa genişliğini aşmamasına özen gösteriniz. Bir sayfanın ortasında beliren kaydırma çubuğu kadar kötü görsel etki oluşturulan başka bir uygulama olamaz! Kaydırmak çubuğundan kurtulmak için çerçevelerin kaydırılamaz olmasını (scrolling=none) sağlamak ise, doludan kaçarken yağmura tutulmak olur. Çerçevenin içeriği çerçeveye kalan alanı aşmıyorsa, kaydırma çubuğu ekrana gelmeyecektir. Kaydırma tümüyle önlenir ama içerik ekranın sağından dışarı taşarsa, izleyicinin içine düşeceği öfkeyi düşünün ve kaydırma komutunu otomatik’te tutun (scrolling=auto). Her sayfanın bir de çerçevesiz türünü yapıp, her ikisini birbirine bağlantılandırmak, izleyeciye saygılı bir tasarımcının başlıca ilkelerinden biri olmalıdır. Bu arada IFRAME komutu ile ilgili ufak bir hatırlatma yapmakta yarar var: Frameset komutu kullanmadan, bir HTML sayfasının içine yüzen bir başka çerçeve yerleştirmeye imkan veren bu komut, şu anda sadece Explorer tarafından tanınmaktadır. Etkili bir görsel unsur oluşturulan ve Frameset gibi bilgisayardan bilgisayara aktarılması zaman almayan bu yararlı komutu kullanabilmek için en azından Nestcape 5.0'e kadar beklemek gerekiyor.
Grafiklere konulacak bağlantı komutları (map’ler)
Daima client side map kullanmaya özen gösteriniz. Server side map komutları, izleyicinin bilgisayarı ile Web Server bilgisayarı arasında iletişimi iki kez arttırmaktan başka bir işe yaramayan eski bir teknolojidir.
Metin Biçimlerdirme
HTML’de yazıları şekillendirme, henüz yeni başlıyor. Quark’ın imkanlarının HTML’e gelmesi için daha çok zaman geçmesi gerekiyor! Ama durum o kadar da umutsuz değil. Explorer’da 3.0'den beri olan HTML dosyası dışı stil dosyası (cascading style sheet, CCS) tanıma imkanı, Netscape 4.0'e de bir ara sürümle gelmiş bulunuyor. Ama browser’ları en son sürümle güncelleştirilmiş kaç kişi var? (Kendi sorumuzun cevabını verirsek, bir araştırma Türkiye’deki tüm browser’ların sadece yüzde 12'sinin her iki programın 4'ncü sürümü olduğunu gösteriyor.) Fakat her iki programın 3'ncü sürümlerinden bu yana ortak tarafı, HTML’in içine yerleştirilmiş STYLE komutunu tanımalarıdır. Bu imkanısayfalarınızı zenginleştiren bir şekilde kullanmak mümkündür. SPAN komutunu, STYLE ile birlikte kullanarak, H1-H6'ya bağlı kalmadan etkili sayfalar yapılabilir. Paragrafların sayfanın sağına, soluna veya ortasına bloke edilmesini sağlayan “text-align:” komutu, bir başka güçlü tasarım unsuru olarak kullanılabilir. Her bir paragrafa, bir diğerinden bağımsız sağ ve sol boşluklar (margin) vermek mümkündür. Biçimlendirme komutlarınızı sayfanın başında tanımlarsanız, aşağıda istediğiniz gibi yararlanabileceğiniz tag’ler elde etmiş olursunuz.
Form
Bir gazete veya dergi sayfasının ya da televizyonun yapamayacağı fakat HTML’in yapabileceği bir şey varsa, o da FORM komutunun kullanılması olmalı. Form, kullanıcının Web server ile ile etkileşmesinde doğrudan kullanabileceğimiz bir işleve sahiptir. Form ile ziyaretçi bize bilgi verebilir, bilgi isteyebilir; hatta form komutu ile izleyiciye bizim bilgisayarımızı kullanma, izin verdiğimiz programları işletme imkanı bile verebiliriz. Form sayfanın kendisinden beklenen etkileşmeyi sağlayabilmek için teknikten önce uygun bir görsel etkiye sahip olması gerekir. Bu nedenle formlar, Web sayfasının teknik yönetmeni tarafından komutlandırılmadan önce, grafik tasarımcısı tarafından çizilmelidir. Form sayfalarında izleyicinin kutudan kutuya gitmesinin mantıksal bir çizgi izlemesi gerekir. Örneğin, izleyicinin adresini yazarken, sokak adı ve bina numarasından önce kenti yazmasını istemeyiniz. Herkes, yıllarca resmi ya da resmi olmayan formlar doldurarak, adeta belirli bir form beklentisine sahiptir. Bu beklentiyi bozmak izleyiciyi şaşırtabilir. Formlarda istenen bilgilerden radyo düğmesi veya işaretleme kutusunun seçilmesi suretiyle verilecek olanların değişkenleri aynı ismi taşımalıdır. Aksi taktirde, örneğin bu formla elde edilecek bilgi bir veri tabanına işlenecekse, ortaya kullanışlı olmayan bir sütun çıkartmış olursunuz. Formlarda, mutlaka doldurulması gereken kutular, belirgin bir renkte ve açık ifadelerle işaretlenmiş olmalıdır. Formların bağlı olduğu CGI programları, formu dolduran kişiye o anda ekran başında ve daha sonra elektronik posta ile formunun alındığını bildirmelidir. Kısa bir teşekkür mesajı içerek bu bildirim ekranında, mutlaka formdan bir önceki sayfaya geri dönme imkanı olmalıdır. Formun yanlış doldurulduğu kullanıcıya ayrıntılı olarak bildirilmeli, hangi kutuda, hangi bilgide hata olduğu veya hangi kutunun mutlaka doldurulması gerektiği açıkça kaydedilmelidir. Hata bildiren ekrandan geriye dönüşte, formun boş şekli ne değil, hatalı da olsa doldurulmuş şekline dönme sağlanmalıdır. Formda kredi kartı numarası, adres, ya da kişinin özel yaşamıyla ilgili izinsiz açıklanması mümkün olmayan bilgiler isteniyorsa, formun belirgin bir yerinde bu bilgilerin gizli tutulacağı güvencesi yer almalı ve bu gizliliğin sağlanması için CGI tarafında gereken önlemler alınmalıdır. Elektronik ticaretle ilgili formlarda, bize güvenliği veren firmanın, sistemin veya bankanın güvenlikle ilgili logosu belirgin şekilde kullanılmalıdır.
ALT
Grafikleri bilgisayarına aktaramayan bir izleyici, sizin koyduğunuz grafik yerine çirkin bir kopuk bağlantı simgesi görür. Oysa bunun yerine, yüklenemeyen grafiği anlatan bir kaç kelime, kullanıcıyı meraktan kurtarır.
META ETİKETLER
Web alanımızın izleyene bir şey kazandırmasını sağlamak, ziyaretçiye yeniden gelmesi için çıkartılmış en etkili davetiyedir. Yeniden ziyareti sağlamak kadar, sayfalarımızın varlığını bile bilmeyen, özellikle belirli bir koruda arama yapan kişilerin karşısına kolayca çıkabilmemiz gerekir. Belirli arama sistemlerini işleten kurum ve kuruluşlar, Internet’teki sayfaların tümünü inceleyerek içindekileri indekslemek yerine, HTML sayfalarının başındaki META tag’lerini kaydetmekte ve indekslerini burada yer alan bilgilerle yapmaktadırlar. Bu nedenle, bütün HTML dosyalarımızın başında, örneğin:
<META name="description" content=" Filanca Gazete / Filanca Online / Filanca Newspaper ">
<META name="keywords" content= "filanca, hurriyet, turkiye, turk, turkce, basin, gazete, haber, gundem, politika, dunya, spor, ilan, ekonomi, yazar, news, newspaper, press , journal, daily, politics, international, sports, journalist, economy, advertisement ">
şeklinde tanıtma satırları bulunmalıdır. Ayrıca SubmitIt.com firmasının sağladığı, sayfalarımızı ilgili alanlara ulaştırarak, bağlantı verilmesi imkanından yararlanma yollarını aramalıyız. Başkalarının bağlantı verdiği sayfaların HTTP adresini değiştirmemeye özen göstermeliyiz. Adresimizi değiştirmek zorunda kalırsak, en az altı ay süreyle eski adresi koruyup, buradan yeni adrese otomatik ve elle kullanılabilen bağlantılar vermek, mevcut ziyaretçi kitlesini kaybetmemek açısından önem taşır.
Bağlantıları Kontrol Edin
Sitenizi Server'a gönderdikten sonra, ziyaretçi gibi sitenize girin ve bütün bağlantıları tıklayın. Bazı HTML editörleri, metin veya resim unsurlarına veya diğer sayfalara bağlantı (link) kurduğunuz zaman, HREF etiketinin karşısına bağlantının hedefini yazarken, bu unsurun bulunduğu sabit diskin ve dizinin adını da yazarlar: <A HREF="c:\Web\yenisayfa.htm"></A> gibi. Böyle bir bağlantıyı içeren sayfayı sitenize koyduğunuz zaman, Server'ın bulunduğu bilgisayarda sayfanız gerçekten C: diskinde ve Web dizininde ise, bazen mesele olmayabilir. Çoğunlukta ziyaretçiniz bir hata mesajı alacaktır. Sitenin durduğu dizin, Server açısından o sitenin kök dizinidir ve bütün diğer dizinler kök dizine göre göreli (relatif) olarak gösterilmelidir. Sayfanız, sitenizin içinde Web dizininde ise bu bağlantının doğru şekilde gösterilmesi şöyle sağlanır: <A HREF="./Web/ yenisayfa.htm"></A>. Dikkat ederseniz, ters bölü işaretinin yerine düz bölü işareti kullanıyoruz.
Yükünüzü Azaltın
Sayfanızda gerçekten bir anlamı olmayan, bir maksada hizmet etmeyen ne varsa atın. Hele, "Siz bilmen ne zamandan beri bilmem kaçıncı ziyaretçisiniz!" diyen sayaçların ziyaretçiye ne faydası var? Coğrafî olarak binlerce kilometre uzakta ve Internet'te omurgaya 30 etap ötede bulunan bir ziyaretçi, sitenizi kaçıncı ziyareççi olarak ziyaret ettiğini bilse ne olur? Oysa bu sayacın bağlı olduğu CGI programının çalışması ve sonucu bildirmesi, ziyaretçi için fazladan zaman kaybıdır.
Yazıyla belirtebileceğiniz bir unsuru, grafikle belirtmekten vazgeçin. Browser'ının kuruluş özelliklerinde grafikleri istemediğini belirtmiş ziyaretçileri düşünerek, her grafik bağlantı unsurunun bir de metin bağlantı unsuru olmasını sağlayın.
Özellikle grafik olarak sunulan metinlerde kısaltma yapmayın; kısa bir kelime bulun.
Türkçe.. Türkçe.. Türkçe..
Bu bölümü kapatırken, buraya kadar söylenenler ölçüsünde--hatta onlardan çok daha fazla-- önemli şu uyarıyı asla unutmayın:
Sayfalarınızda Türkçe dil bilgisi ve yazım hatası yapmayınız. İyi bir İmla Klavuzu, ve metinlerin (özellikle grafik halinde sunulan yazıların) daktilo ve Türkçe hatası içermemesi gerekir. Bu, söylemesi kolay ama yerine getirmesi oldukça güç kurala riayet, ziyaretçilerinize ve ortak kültürümüze ne denli saygılı olduğunuzun en büyük göstergesi olacaktır

» Jadde Web Sitesi
» internet kullanıcıları gözünüzü açın (birkaç ipucu)