Ftp Nedir?Dosya Transferi Nasil Yapilir?

1. FTP Nedir?

FTP (File Transfer Protocol) Internete bagli bir bilgisayardan digerine (her iki yonde de) dosya aktarimi yapmak icin gelistirilen bir internet protokolü ve bu isi yapan uygulama programlarina verilen genel addir. Ilk gelistirilen internet protokollerinden biridir. FTP protokolü ile bir baska bilgisayardan bir baska bilgisayara dosya aktarimi yapilirken, o bilgisayar ile etkilesimli-ayni anda (on-line) baglanti kurulur ve protokol ile saglanan bir dizi komutlar yardimiyla iki bilgisayar arasinda dosya alma/gonderme islemleri yapilir.

2. FTP yapmak ta ne demek? FTP yapmak icin nelere ihtiyacim var?

FTP yapmak, bir bilgisayara FTP protokolü ile baglanmak eylemini anlatan yari Türkce yari Ingilizce bir deyimdir. FTP yapmak icin,
· Baglanacagimiz bilgisayarin internet adresi (nümerik ya da sembolik formatta)
· Baglanacagimiz bilgisayarda dosyalarina ulasmak istedigimiz hesapla ilgili kullanici numarasi ve varsa sifresi
· Internet erisimi olan, üzerinde FTP yazilimi bulunan bir bilgisayar
· Baglanacagimiz bilgisayarda, FTP protokol komutlarini yorumlayacak calisir durumda bir FTP Servis programi (FTP Sitesi) gereklidir.

3. FTP nasil yapilir? Temel FTP komutlari nelerdir?

Genel kullanim : ftp seklindedir.
Bundan sonra, ilgili bilgisayara baglanildiginda, kullanici numarasi ve parola (password) sorulur. Daha sonra da, o kullanicinin makinesina baglanilmis olur. Bu sekilde, etkilesimli bir ortamda, (genellikle ftp> ile gosterilir) bazi komutlar verilerek iki makine arasinda dosya islemleri, ayrica baglanilan makineda bazi temel dosya/disk islemleri (dizin acma, dosya silme vb) yapilabilir. Bazi temel FTP komutlari ve kisa tanimlari asagida listelenmistir.:

Standart FTP komutlari :

cd : Dizin degistirme (cd ) (cd .. : bulunulan dizinden bir ondekine gecme)
pwd : Bulunulan dizinin ismini verir
dir : Bulunulan dizindeki dosyalari listeleme
ls : Bulunulan dizindeki dosyalari kisa olarak listeleme (Ornek kullanimlar : ls -lr : ayrintili, tersten alfabetik listeleme; ls -lr |more : sayfa sayfa listeleme (dizin icinde cok fazla sayida dosya varsa bu kullanim oldukca yararlidir)
get : Dosya alma (get (). ( secimliktir, kullanilmayabilir. Bu durumda dosya_adi aynen kullanilacaktir.
put : Dosya gonderme (put ()
mget : Birden fazla dosya almak istendiginde kullanilir.
Ornek kullanimlar: mget *.zip, mget a*.* vb..
mput : Birden fazla dosya gondermek istendiginde kullanilir.
ascii : Dosya aktarimlarinda aktarim modu olarak ASCII kullanilacagini belirtme.
binary : Dosya aktarimlarinda aktarim modu olarak BINARY kullanilacagini belirtme. Arsiv dosyalari (zip, arj, z, zoo, hqx vb), calistirilabilir programlar (.exe, .com), resim formatli programlar (gif, jpeg vb) FTP ile alinmadan/ya da gonderilmeden once mutlaka bu komut verilmelidir.
delete : FTP yapilan yerde bir dosyayi silme (delete , eger yetkiniz varsa kullanabileceginiz bir komuttur)
mkdir : FTP yapilan yerde yeni bir dizin olusturma (mkdir , eger yetkiniz varsa kullanabileceginiz bir komuttur)
rmdir : FTP yapilan yerde bos bir dizini silme (rmdir , eger yetkiniz varsa kullanabileceginiz bir komuttur) help : Kullanilabilecek komutlar ile ilgili bir yardim ekrani cikarir.
lcd : FTP ortamindan cikmadan, kendi makinenizda dizin degistirmenizi olanakli kilar.
close : FTP ortamindan cikmadan, sadece ilgili baglantiyi kapatmak icin kullanilir.
quit : FTP ortamindan cikmak ve baglantiyi kapatmak icin kullanilir (bye komutu da ayni isi gorür). Bazi FTP merkezleri, tüm bir dizini sikistirarak gonderme kabiliyetine sahiptir. Soz gelimi, linux isimli bir alt dizini, GET linux linux.zip seklinde sikistirilmis olarak alabiliriz. Ancak, bu ozellik her FTP merkezinde olmayabilir.

4. ANONYMOUS FTP nedir?

FTP islemi sirasinda, güvenlik olarak, baglanacagimiz makinedeki kullanici numarasi (User Name) ve parola (Password) bilgilerini bilmemiz gerekir (Program, bunlari bize sorar). Baglanilan makine, kisiye ozel ve parolasini sadece bizim bildigimiz bir makine olabilecegi gibi, herkese acik bir arsiv merkezi de olabilir. Boyle merkezlere herkesin kolayca erisip dosya almasini saglamak icin tek tip bir kullanici numarasi tanimlanmistir:
Bu merkezlere ftp yapildiginda kullanici ismi olarak anonymous (ya da ftp) girildiginde, bizden parola olarak Kendi e-posta adresimizi girmemiz istenir. Parola yazilirken gorülmez. Bu sizi sakin sasirtmasin !!! Sifre olarak kesinlikle kullandiginiz bilgisayarin sifresini girmeyin!
Ornek olarak; ftp [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] user ftp password [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] (yazarken gorünmez) Burada, sifre olarak e-mail adresinin girilmesi genellikle istatistiksel amaclar icindir. Web üzerinden yapilan anonymous FTP'lerde sifre girilmesine gerek kalmaz. Yukarida, [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] 'a yapilan ornek bir anonymous ftp gorülmektedir. Kullanicinin yazdigi komutlar koyu renk, digerleri acik renk verilmistir.

5. Web üzerinden FTP nasil yapilir?

Son zamanlardaki genel gidis, tüm Internet servislerine daha becerikli ve etkilesimli ortamlardan erisilmesi ve farkli servislerin etkilesimli olarak kullanilmasi sekilde kendini gostermektedir. Bu ortamlardan en popüler'dir. FTP de dahil olmak üzere pek cok internet servisi ve ilave pek cok ozellik bu ortamlar üzerinden kullanilabilir. Dolayisiyla, FTP yapmanin bir diger yolu da, Web üzerinden FTP yapmaktir. Bu yontem hem kullanim acisindan daha kolaydir (komutlari ezberlemek /bilmek zorunda degilsiniz) hem de daha efektif sonuclar alirsiniz. Binary bir dosyayi, yanlislikla, standart FTP programlari ile kolayca ASCII modda almaniz mümkün. Bu gibi sakincalar Web üzerinden yapilan FTP'lerde ortadan kalkmaktadir. Ayrica, Bookmark ve cache gibi faydali ozelliklerinden dolayi da bu ortamlarin sagladiklari bazi kolayliklar vardir. Cogu Web istemcisinin sagladigi grafik ara birim ozelligini de unutmamak gerek. Boylelikle, sozgelimi standart resim formatlarinda olan bir resim dosyasini aldiginiz anda gorüntüyü ekrana da gonderebilirsiniz.

6. VM/CMS üzerinden FTP yapildiginda hata veriyor. GET komutuyla nasil alabiliriz?

Bu problem, VM/CMS'in dosya isimlendirme sisteminin farkliligindan kaynaklaniyor. Ornek olarak, baglandigimiz FTP arsivinden INDEX isimli bir dosyayi almak istersek, GET INDEX INDEX.TXT diyebiliriz. Bu durumda dosya, A diskinde INDEX TXT isminde saklanacaktir. sample-index.tar.Z isimli bir dosyayi da gecici olarak olusturdugumuz T diskine almak isteyelim. Bu durumda uygun GET komutu; GET sample-index.tar.Z S_INDEX.TARZ.T olabilir. (Binary transfer etmeyi ve dosyanin orijinal formatinin bicimini unutmayin!!!). Boylece ilgili dosya T diskine S_INDEX TARZ olarak kopyalanacaktir.

7. FTP yaparken, bir dosyayi nasil almadan okuyabilirim ?

Bunu yapamazsiniz. Bir dosyayi gorüntülemek icin onu transfer etmelisiniz. FTP ortamindan cikmadan, aldiginiz bir dosyayi listeleyebilirsiniz. Bunun icin, unix'te '!cat ', vm/cms'te 'CMS type ' , dos icin, '!type ' kullanilir. Bu komutlari FTP ortamindan cikmadan verin. Eger Netscape, Mosaic vb gibi bir Web istemcisi ile FTP yapiyorsaniz, programin "setup"indan transfer edilecek dosya tipi icin bir listeleyici (viewer) program tanimlayarak (bu, txt dosya (metin dosyasi) icin bir editor) dosya transferini dogrudan ekrana yonlendirebilirsiniz. Web sadece TXT dosyalarin degil, diger formatlardaki dosyalarin da (ses, gorüntü, video vb) transfer edilirken ekrana yonlendirilmesini saglar.

8. Ismini bilinen bir dosyanin hangi FTP merkezinde oldugunu nasil bulabiliriz?

Bu isi yapan sistem ARCHIE olarak adlandirilir. Archie ile binlerce herkese acik (anonymous) FTP merkezindeki milyonlarca dosyanin kayitli oldugu veri tabanlari taranir ve aranan dosyanin (eger varsa) hangi FTP merkezlerinde oldugu ilgili alt dizinleriyle birlikte sorgulayan kisiye bildirilir. ARCHIE, dünyada bulunan degisik Archie servislerine (Archie Servers) ARCHIE programi ile dogrudan, yine bu servis saglayicilarina Telnet ile dogrudan baglanarak kullanilabilir ve sorgulama yapilir. Archie sorgulamasi e-mail ile de yapilabilir. Kullanimi ozetlemek gerekirse,
· Yerel bir Archie programi ile ARCHIE kullanimi :ARCHIE eudora --> isminde eudora olan tum dosyalari/alt dizinleri bulunduklari FTP merkez isimleri ile birlikte listeler.
· Gopher icinden Archie : Gopher icinden ilgili Menüyü bulur, gelen tarama menüsünde ilgili kelimeyi girerek tarama yaptirirsiniz. Tarama sonucunda ilgili nesneler bir menü olarak sunulur. Menüden secilen dosyalar ftp ile alinir.
· Web icinden Archie : Bir kac tane archie'yi destekleyen CGI formu var. Web icinden biraz daha yeteneklidir; archie sunucusunu, taramanin türünü secebilirsiniz. tarama sonucunda gene ftp ile istediginiz dosyayi alabilirsiniz.
· e-mail ile Archie kullanimi : Archie servis saglayicisina bir e-mail mesaji icinde 'help' komutu gonderilirse e-mail erisimi ile kullanilabilen komutlar hakkinda bilgi alinabilir.
· Telnet ile ARCHIE kullanimi : Archie servis saglayicisina Telnet yaptiktan sonra, kullanici ismi olarak 'archie' girilmesi gerekir. Daha sonra, help komutu ile kullanilan komutlar hakkinda bilgi alinabilir.
Bazi archie servisleri sunlardir : archie.internic.net, archie.rutgers.edu, archie.sura.net, archie.doc.ic.ac.uk, archie.funet.fi, archie.th-darmstadt.de, archie.uqam.ca, archie.ans.net
Ayrica, web üzerinden de benzeri taramalar yapabileceginiz iyi bir servis var: FTP Search. . Bu servis, iyi bir kullanici arayüzü ve zengin secenekleri ile, aradigimiz programlarin bulundugu siteleri ve dizin bilgilerini bize vermektedir.
. servisi de, benzer amaclar icin kullanilabilir.

9. FTP ile bir dosyayi alirken, baglanti kesilirse tekrar aktarima devam edilebilir mi?

Ozellikle düsük hizli baglantilarda ve modem ile yapilan baglantilarda karsilastigimiz bir problem!. Dosya aktarimi yarim kalmissa, kaldiginiz yerden aktarima devam etme sansiniz her zaman olmayabilir. Standart FTP buna izin vermez. Ancak, bazi ftp siteleri "bu tip yarim aktarimlara" izin verebilir. Bu durumda, kullandiginiz FTP programinda da (reget, resume vb) benzeri komutlar varsa, aktarima kaldiginiz yerden devam edebilirsiniz. Eger win95/nt altindan baglanti yapiyorsaniz, CuteFTP ( .) bu tip sorunlarinizi cozecektir. Ayrica, BulletProof FTP de benzer isi yapar. Ayni zamanda, web (http) transferlerinizi de dogrudan bu program üzerinde yapabilirsiniz. Daha fazla bilgi icin Raksnet Tucows arsivinden alinabilir ( .)

10. FTP yaparken dikkat edilmesi gereken hususlar var mi?

Tabii ki var!! Asagidaki hususlara dikkat etmemek cogunlukla bir sürü bosa giden zamana mal olacaktir.
· n> EXE, ZIP vb gibi dosyalari BINARY aktarin (transfer edin). FTP'de (genellikle) varsayilan aktarim bicimi ASCII dir.
· Anonymous FTP'de, bir directory icine girdiginizde, genellikle, oradaki dosyalarin isim, byte olarak büyüklük, tarih ve icerigini belirten kisa aciklama satirlarinin oldugu 'okubeni (readme)' dosyalari (bazen de INDEX dosyalari) vardir. Oncelikle bu ASCII dosyalari alip okumak size cok yardimci olacaktir.
· Anonymous FTP'de, sifre olarak Lütfen e-mail adresinizi dogru olarak girin. Bazi FTP merkezleri, e-mail adresinin uygunsuz girilmesi (ya da girilmeyip bos gecilmesi) durumunda FTP yapmaniza izin vermemektedir.
· Unix'te kücük/büyük harf ayrimi oldugunu her zaman akilda bulundurun. Ozellikle, aktaracaginiz dosyalarin isimlerini tam yazin ve kücük/büyük harf ayrimlarina dikkat edip aynisini yazin.
· Kullandiginiz bilgisayarin isletim sistemine ozgü kisit/ozellikleri de bilmekte fayda var. (yerel dosya adi vermeler, dosya icerigi gorme vb gibi ozellikleri kullanabilmeniz icin -sozgelimi, DOS isletim sisteminde, dosya adi ve uzantisi icin birtakim kisitlamalar var).

11. Anonymous FTP'de dosya gonderilmesi ve incoming dizininin kullanimi

FTP'de baglandigimiz makineye dosya gondermek istersek, bunu PUT komutu kullanarak yapiyoruz. Anonymous FTP'lerde baglandigimiz makineye bir dosya gonderme (yani yazma) hakkimiz -genellikle- yoktur. FTP siteleri, kullanicilarin belli bir süre dosyalarini koyabilmeleri icin bir dizin acmislardir : bu dizinin adi incoming. genellikle kok (root) dizininde, ya da pub'in altinda (pub/incoming) olarak bulunur. Anonymous FTP lerde, sadece incoming dizinine yazma yetkimiz vardir. Buraya alt dizin acabilir, program kopyalayabiliriz (PUT ile). incoming ozellikle, kullanicilarin internet'te bulduklari ilginc programlari baskalari ile paylasabilmeleri icin güzel bir ortam. Bazi sitelerde incoming kullanimi kisitlanmis olabilir. Bu kisitlamalar degi¤¤¤¤¤¤. Dizin acma, dosya upload etme (gonderme), dosya silme, incoming icindeki dosyalari gorme, incoming icindeki dosya sayisi ve uzunluk limitleri vb gibi ozelliklerden bir kismi ya da tamami iptal edilmis olabilir.

Incoming kullaniminda uymamiz gereken bazi kurallar var :

· Herseyden once, incoming dizini herkesin kullanimina acik. Bu yüzden, fazla sayida ve büyüklükte dosyayi bu alanda tutmaliyiz.
· incoming'e koydugumuz bir dosyayi bir süre sonra silmeyi unutmamaliyiz. Ancak, baskalarinin upload ettigi dosyalara dokunmamamiz lazim.
· incomin icinde lisansli yazilimlar, uygunsuz dosyalar, prpoaganda iceren dosyalar vb bulundurmamaliyiz.
· Eger bir program koymussak (soz gelimi unzip.exe), ayni isimde kisa bir aciklama dosyasi da koyup programin kisa bir tanimini burada vermeliyiz (mesela, unzip.txt -dosya icinde, pkzip.exe'nin ZIP dosyalarini acan bir DOS programi oldugunu soyleyebiliriz).
· incoming'in uygunsuz kullanimina rastladigimizda, ilgili FTP Sitesi yoneticisine haber vermeliyiz.

12. Internet erisimim yok. E-mail ile FTP yapabilir mi?

Evet, yapabilirsiniz. e-mail ile FTP komutlarinin gonderildigi servisler vardir. Bu servisler, komutlari mail gonderen kisinin adina islerler ve sonucu mail ile kullaniciya gonderirler. Eger kullanici bir dosya istemisse, bu, genellikle, uuencode edilmis olarak kücük parcalar halinde e-mail ile gonderilir. Türkiye'de boyle bir servis var. Bu servisin adi 'Bilserv (Bilkent Mail Server)'. Bilserv Servisi Bilkent Üniversitesi'nde calismaktadir.
Bilkent Mail Server: Mail server otomatik cevaplama yetenegi olan bir programdir. [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], ve [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.], ya da [Linkleri görebilmek için üye olun veya giriş yapın.] adreslerine bir dosya icinde gonderilen komutlara gore bazi bilgi ve/veya dosyalari belirtilen adrese gonderir. Program, komutlari belirli bir syntax'ta beklemektedir; gonderilen dosya'yi okuduktan sonra sayet ciddi bir hata yoksa istenen bilgi ve/veya dosyalari gonderecektir. Program her zaman bir alindi mesaji (dosya icinde) gonderecektir: Hatanin nerede oldugunu ve cok kisa bir komut ozeti gonderecektir.

Mail Server cok yetenekli bir programdir ve FTP yaninda size dosya temelli pek cok hizmet sunar. Bilkent Mail Server hakkinda daha ayrintili bilgiyi, ' .' adresine bir e-mail mesaji icinde HELP komutunu gondererek elde edebilirsiniz. Ayrica,
send bilkent-arsiv.txt
end satirlarini bu adrese gonderirseniz, Bilserv'i ve Bilkent Arsivlerini anlatan bir dokümana da erisebilirsiniz.

13. Grafik Arabirimli FTP ne demektir?

Klasik anlamda FTP yaparken, klavye ile bir takim komutlar yazariz. Son yillarda gelistirilen bazi programlar kullanicinin bu komutlari vermesine gerek kalmadan grafik bir ara birim ile daha kolay FTP yapmasina olanak tanirlar. FTP komutlari ya pull-down/pop-up menülerden alinir; ya da tek bir fare tiklatmasi ile degisik FTP komutlari icra edilir. Bu tip programlara bir ornek, PC/Windows altinda calisan, John Junod'un gelistirdigi .'dir. ( .'dan alinabilir). Unix ortaminda xftp/oftp/mftp, ftptool gibi programlar vardir. Gopher ve Web icinden yapacaginiz FTP de bu tip FTP'lere benzer. Asagida, WS_FTP (sürüm 4.10) icin klasik ekran düzeni gorülmektedir. Sol taraftaki bilgiler yerel diske ait, sag taraftakiler ise baglandigimiz yere aittir. Kullanici, menü sistemi yardimiyla dosya transferi ve bazi temel FTP operasyonlarini gerceklestirir.

14. Türkiye'deki FTP merkezleri nerelerdir?

Bunlarin tam listesini "Internet Services in Turkey" sayfalarinda bulabilirsiniz. Pek cok yerel Web servisinde de, benzer sekilde, Türkiye'deki FTP merkezlerine linkler vardir.

15. FSP nedir?

FSP (File Send Protocol ?), FTP'ye alternatif olarak gelistirilen bir protokoldür. FTP'ye olan en büyük üstünlügü, yarida kalan bir dosya transferi islemine kaldigi yerden daha sonra devam edilmesine izin vermesidir. Hat hizlari arttikca bu protokol popüleritesini yitirmistir.

16. FTP'nin Gelecegi

Web istemcileri (listeleyici, browser) ilk ciktigi andan itibaren, standart URL-ler ile, gopher menülerine benzer bir yapi icinde FTP yapilmasina imkan tanimislardir. Halen günümüzdeki en popüler FTP uygulamalari da boyledir. Eskiden metin bazli bir sürü komutla yapilan FTP'ler yerini büyük cogunlukla Web icinden menülü FTP lere, ya da grafik arabirimli FTP'lere terketmistir. Web'in cok renkli ve entegre sistemi icinde dosya transferi de yerini almistir ve gerek dosyalarin arsivlerden listelenmesi, gerekse bunlar üzerinde calisan tarama sistemleri Web ile bütünlesmeye baslamistir. Yakinda günlerde klasik anlamdaki FTP kullaniminin yavas yavas azalacagini bekleyebiliriz.